مفاهیم کلیدی: حافظه، آموختن، مغز، علم روان شناسی

آیا تا به حال نیاز به حفظ کردن لیست بلندی از کلمات مثل نام پایتخت کشورها و یا یک لیست خرید داشته اید؟ به خاطر سپردن یک لیست بلند، هر قدر هم که آن لیست جذاب باشد، کار آسانی نیست. اما روش هایی وجود دارند که می توانند به خاطر سپردن موارد یک لیست را آسان تر کنند. در این فعالیت علمی، شما سعی می کنید با این روش ها حافظه ی خود را تقویت کنید و در انتها بررسی خواهید کرد که آیا این روش ها تأثیری روی حافظه ی شما و اطرافیانتان در به خاطر سپردن یک لیست می گذارد یا خیر.

 
پیش زمینه:
گاهی به خاطر سپردن تمام موارد یک لیست بلند کار سختی است. در این مواقع، به کارگیری روش های تقویت حافظه بسیار مفید است. برای تقویت حافظه از ریتم های مختلف، کلمات اختصاری (مخفف ها)، شکل ها، نمودارها و روش های دیگر جهت به خاطر سپردن اسامی، تاریخ ها، اطلاعات خاص، اعداد و غیره استفاده می شود. کلمات اختصاری یا مخفف ها، کلماتی هستند که هر حرف آن ها ابتدای یک کلمه است. برای مثال کلمه ی هما مخفف هواپیمایی ملی ایران است. برای به خاطر سپردن یک لیست، می توان از مخفف کردن آن ها با استفاده از حروف ابتدای هر کلمه استفاده کرد. همچنین می توانید با کلمات داخل لیست یک جمله بسازید و یا یک تصویر ذهنی با تمام این کلمات برای خود درست کنید تا راحت تر آن ها را به خاطر بسپارید.

 
مواد و وسایل مورد نیاز:
- حداقل 6 داوطلب برای انجام آزمایش (به جز خودتان که آزمایش را روی آن ها انجام خواهید داد.)
- یک اتاق ساکت برای انجام آزمایش
- تعداد حداقل 8 برگه کاغذ
- مداد
- ساعت یا timer برای اندازه گیری زمان

 
آماده سازی:
- یک لیست با حداقل تعداد 7 کلمه درست کنید. کلمات داخل لیست می تواند در مورد هر موضوعی که دوست دارید باشد. برای مثال یک لیست خرید، یا لیست اشیایی که در ذهن خود دارید و یا هر چیز دیگر.
- یک روش مناسب برای به خاطر سپردن کلمات این لیست ابداع کنید. می توانید از روش هایی که پیش تر ذکر کردیم مثل ساختن مخفف، استفاده از یک ریتم خاص، یک شکل و یا هر روش دیگر استفاده کنید. برای مثال می توانید با استفاده از حرف اول تمام کلمات داخل لیست، یک کلمه ی مخفف بسازید. همچنین می توانید یک جمله ی جالب و یا یک تصویر ذهنی با استفاده از کلمات و یا مفهوم آن ها درست کنید. فکر می کنید این کار چه میزان در به خاطر سپردن کلمات داخل لیست مفید خواهد بود؟
- روی یک کاغذ، لیست کلماتتان را بنویسید اما روشی را که می خواهید با کمک آن کلمات داخل لیست را به خاطر بسپارید یادداشت نکنید. سپس روی کاغذ دوم، علاوه بر نوشتن لیست کلمات، روشی را که برای به خاطر سپردن آن ابداع کرده اید، مثل یک کلمه ی مخفف و یا یک جمله، یادداشت کنید.
روش کار:
- در یک اتاق آرام و بی سر و صدا، برگه ی اول را که روی آن فقط لیست کلمات را نوشته اید به سه نفر از داوطلبان انجام آزمایش بدهید. برگه ی دوم را که در آن علاوه بر لیست کلمات، روش ابداعی تان برای به خاطر سپردن آن را نیز نوشته اید به سه نفر دیگر بدهید. برای این گروه روش ابداعی خود را توضیح دهید. اگر نگران هستید که گروه اول توضیحات شما را بشنوند، هر گروه را در یک اتاق جداگانه قرار دهید. همچنین به این نکته دقت کنید که گروه اول نباید هیچ روشی برای به خاطر سپردن کلمات داخل لیست از خود ابداع کنند.
- به هر دو گروه پنج دقیقه زمان بدهید تا کلمات را به خاطر بسپارند. بعد از گذشت این زمان، میزان اعتماد به نفس اعضای دو گروه در مورد به خاطر داشتن کلمات داخل لیست چقدر است؟
- بعد از این پنج دقیقه، لیست کلمات را از دو گروه پس بگیرید. حال این افراد باید به مدت 45 دقیقه به انجام کار دیگری مشغول شوند. مثلاً می توانند تلویزیون تماشا کنند، با هم صحبت کنند، به موسیقی گوش دهند و یا کارهای دیگری انجام دهند.
- بعد از گذشت این 45 دقیقه، هر کدام از این 6 نفر را به طور مجزا تست کنید. به این صورت که هر نفر را داخل یک اتاق آرام و بی سر و صدا ببرید و از او بخواهید کلمات داخل لیست را به خاطر بیاورد و آن ها را به طور شفاهی به شما بگوید و یا روی یک تکه کاغذ بنویسد. اندازه بگیرید که برای هر نفر چه مدت طول می کشد تا تمام کلمات را به طور صحیح به خاطر بیاورد.
- آیا افرادی که برای به خاطر سپردن لیست کلمات از روش ابداعی شما استفاده کرده بودند، بهتر و سریع تر کلمات را به خاطر آوردند؟ در کل فکر می کنید روش ابداعی شما برای به خاطر سپردن لیست به افراد گروه دوم کمکی کرده است؟

آزمایش های تکمیلی:
- زمان بین مطالعه ی لیست و انجام آزمایش را از 45 دقیقه به 1 ساعت، 5 ساعت، یک روز و حتی طولانی تر افزایش دهید. روش ابداعی شما برای به خاطر سپردن کلمات لیست تا چه زمانی به افراد کمک می کند تا لیست را به خاطر بیاورند؟
- همانطور که می دانید و در قسمت پیش زمینه خواندید، برای به خاطر سپردن بهتر کلمات یک لیست روش های متفاوتی وجود دارد. می توانید این آزمایش را با روش های مختلف تکرار کنید. برای مثال اگر بار اول از ساختن کلمه ی مخفف استفاده کرده اید، این بار سعی کنید یک جمله و یا یک تصویر ذهنی بسازید. آیا میزان تأثیر روش های مختلف در به خاطر سپردن بهتر لیست یکسان است؟
- می توانید به جای انجام این آزمایش روی دو گروه که اعضای آن به طور تصادفی انتخاب شده اند، ویژگی خاصی برای هر کدام از گروه ها در نظر بگیرید. برای مثال می توانید چهار گروه تشکیل دهید که دو تای آن ها شامل افراد جوان و دو گروه دیگر شامل افراد مسن تر شود. سپس به یک گروه جوان و یک گروه مسن لیست کلمات بدون روش کمکی برای به خاطر سپردن آن را بدهید و به دو گروه دیگر لیستی را که همراه با روش کمکی است بدهید. از هر چهار گروه بخواهید که در مدت 5 دقیقه لیست را به خاطر بسپارند و مراحل آزمایش را تکرار کنید. آیا سن روی نحوه ی به خاطر آوردن کلمات مؤثر است؟ روش ابداعی شما چه میزان روی افراد مسن در مقایسه با افراد جوان تر تأثیر گذاشته است؟
مشاهده و نتیجه گیری:
آیا افرادی که از روش ابداعی شما برای به خاطر سپردن لیست استفاده کردند در مقایسه با افرادی که فقط لیست کلمات را در اختیار داشتند، بهتر لیست را به خاطر آوردند؟
در این فعالیت علمی، باید مشاهده کرده باشید که افرادی که برای به خاطر سپردن لیست شما از روشی کمکی مثل کلمه ی مخفف یا دیگر روش ها کمک می گیرند، نسبت به افرادی که صرفاً تلاش در به خاطر سپردن کلمات لیست بدون هیچ کمکی دارند، بهتر نتیجه می گیرند. همچنین این افراد تعداد بیشتری از کلمات لیست را با دقت بیشتر به خاطر می آورند. دقت بیشتر به آن معنی که کلمه را به طور دقیق و به همان شکلی که نوشته شده و نه مشابه آن را به خاطر می آورند. برای این افراد مدت زمانی که طول می کشد تا تمام لیست را به طور کامل به خاطر بیاورند کمتر است. البته اگر این آزمایش روی تعداد بیشتری از افراد انجام شود، نتایج و تفاوت بین آن ها واضح و محسوس تر خواهد بود. ذکر این نکته نیز ضروری است که کارآیی بعضی روش های کمکی برای تقویت حافظه نسبت به روش های دیگر بیشتر است. همچنین ممکن است این روش ها روی افراد مختلف تأثیرات متفاوتی داشته باشد.
 

منابع مفيد:

بهسازي حافظه

فيزيولوژي حافظه و يادگيري

انواع حافظه

Memory Techniques

How many words can you remember?

9 types of Mnemonics for better memory