درشیمی، واکنش خودبه‌خودی یا فرآیند خودبه‌خودی، فرآیندی تعریف شده‌است که به صورت خودبه‌خودی شروع می‌شود و بدون نیاز به هیچ نیرو یا انرژی خارجی ادامه پیدا می‌کند.بسیاری از مردم فکر می‌کنند که کلمه‌ی خودبه‌خودی در واکنش خودبه‌خودی نوعی معنای سرعت را می‌رساند، که این باور کاملا غلطی است. با کمی بررسی در مورد چند واکنش خودبه‌خودی می‌توان به راحتی فهمید که برعکس، خیلی از واکنش‌های خودبه‌خودی بسیار آرام انجام می‌گیرند و حتی ممکن است که برخی میلیون‌ها سال طول بکشد. تبدیل گرافیت به الماس می‌تواند یک مثال مناسبی برای یک واکنش خودبه‌خودی بسیار طولانی باشد. پس اساسا باور این که سرعت یک واکنش به خودبه‌خودی بودن آن بستگی دارد نادرست بوده و سرعت واکنش به سینتیک شیمیایی آن واکنش بستگی دارد.                                   

واکنش خودبه‌خودی چیست؟

همان‌طور که اشاره شد واکنش خودبه‌خودی، واکنشی است که بدون نیاز به هیچ فاکتور خارجی شروع می‌شود و ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل است که به آن تغییرات یا تکامل زمانی در سیستم نیز می‌گویند. اگرچه برخی از واکنش‌های خودبه‌خودی نیز هستند که نیاز به یک انرژی فعالسازی اولیه‌ای دارند ولی این انرژی بسیار کم است و هنگامی که وارد می‌شود واکنش بدون احتیاج به هیچ فاکتور خارجی ادامه پیدا می‌کند، برعکس واکنش‌های غیرخودبه‌خودی که پس از شروع احتیاج به برخی از فاکتور‌های خارجی برای ادامه پیدا کردن، دارد.

تشخیص واکنش‌های خودبه‌خودی توسط قوانین ترمودینامیک انجام می‌گیرد که در مورد قوانین حاکم بر انرژی در یک سیستم بسته مانند قوانین انرژی آزاد گیبس که برای واکنش‌هایی که در آن فشار و دما ثابت است و انرژی آزاد هلموتز ( Helmholtz) تعیین می‌شود.

درشیمی اغلب واکنش‌های خودبه‌خودی رایج واکنش‌های گرماده و گرماگیر هستند. واکنش‌های گرماده واکنش‌هایی هستند که در انجام واکنش در پایان انرژی تولید می‌شود و واکنش‌هایی که انرژی برای انجام واکنش مصرف می‌کنند را واکنش گرماگیر گویند. از واکنش‌های گرماده بسیار مهم واکنش سوختن هیدروژن می‌باشد که پس از یک جرقه‌ی کوچک (انرژی فعالسازی اولیه) این واکنش شروع وبدون نیاز به فاکتور‌های خارجی ادامه پیدا می‌کند. اکثر واکنش‌های اکسایش نیز واکنشی خودبه‌خودی هستند که یکی از مشهورترین آن اکسایش آهن می‌باشد که در آن آهن به اکسیدآهن تبدیل می‌شود.                 

حالا با اطلاعات مختصر فوق و اطلاعات خود به راحتی می‌توانید به سؤال زیر پاسخ دهید:

کدام یک از دو ماده‌ی زیر با هم واکنشی خودبه‌خودی می‌دهند؟
1) Ag ,Cu 
2) Ag+,Cu 
3)+Ag,Cu2
4) +Ag+,Cu2