المپياد جهاني شيمي
 صابون‌ها (قسمت اول)
صابون‌ها (قسمت اول)زنگ تفريح شيمي
زنگ تفریح 214، مکانیسم خالص شدن صابون‌ها، تاثیر قلیا، تاثیر چربی، تاریخچه خالص سازی صابون، تاریخچه اولیه

 

در شیمی صابون نمک یک اسید چرب است. صابون‌ها عمدتا به عنوان ماده فعال در سطح برای شستشو و تمیز کردن و همچنین در ریسندگی نساجی استفاده می‌شوند و اجزای مهم روان سازها هستند.صابون‌ها برای تنظیف، از روغن‌های حیوانی یا گیاهی تصفیه شده و چربی‌ها با محلول قلیایی قوی بدست می‌آیند. چربی‌ها و روغن‌ها از تری‌گلیسیریدها ساخته شده‌اند: 3 مولکول از اسید چرب متصل شده به یک مولکول از گلیسرول.محلول قلیایی که اغلب قلیا نامیده می‌شود، موجب انجام یک واکنش شیمیایی به نام صابونی شدن می‌شود. در صابونی شدن، ابتدا چربی‌ها به وسیله هیدرولیز به اسیدهای چرب آزادی تبدیل می‌شوند که برای شکل دهی صابون خام با قلیا واکنش می‌دهند.گلیسرول که اغلب گلیسرین نامیده می‌شود، یا آزاد شده و یا باقی می‌ماند یا شسته می‌شود و به عنوان یک محصول جانبی مفید مطابق با فرآیندهای رایج بازیافت می‌شود.

صابون‌ها اجزای کلیدی بسیاری از گریس‌های روانساز هستند که عموما امولسیون صابون کلسیم یا صابون‌های لیتیم و روغن‌های معدنی می‌باشند.این گریس‌های کلسیمی و لیتیمی در بسیاری موارد مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از دیگر صابون‌های فلزی نیز مفیدند، از جمله صابون‌های آلومینیم، سدیم و مخلوطی از آن‌ها.این نوع صابون‌ها اغلب به عنوان غلیظ کننده برای افزایش ویسکوزیته روغن‌ها استفاده می‌شوند. در زمان‌های قدیم گریس‌های روانساز با افزودن کلسیم به روغن زیتون برست می‌آمدند.

مکانیسم خالص شدن صابون‌ها

صابون وقتی برای نظافت به کار می‌رود، در مجاورت آب به عنوان فعال کننده‌ی سطحی عمل می‌کند. عمل پاک کردن این مخلوط به عمل مایسل‌ها (ذرات کلوییدی باردار) نسبت داده می‌شود، ریزکره‌هایی که روی گروه‌های قطبی آب دوست پوشیده شده‌اند، یک روکش چربی دوست ایجاد می‌کنند که می‌توانند ذرات گریس را احاطه کنند و باعث می‌شوند که آن‌ها در آب پراکنده شوند. بخش چربی دوست از یک زنجیر بلند هیدروکربن از اسید چرب ساخته می‌شود. به عبارت دیگر، از آنجاییکه روغن و آب معمولا با هم مخلوط نمی‌شوند، اضافه کردن صابون به روغن اجازه می‌دهد که در آب پراکنده و شسته شود. شوینده‌های مرکب مشابه مکانیسم صابون عمل می‌کنند.

تاثیر قلیا

نوع فلز قلیایی که استفاده می‌شود نوع صابون تولیدی را تعیین می‌کند. صابن‌های سدیم که از سدیم هیدروکسید تهیه می‌شود جامد هستند در حالیکه صابون‌های پتاسیم که از پتاسیم هیدروکسید مشتق می‌شوند نرم‌تر و اغلب مایع هستند. تاریخ نشان می‌دهد که پتاسیم هیدروکسید از خاکستر سرخس یا گیاهان دیگر استخراج می‌شود. صابون‌های لیتیم نسبتا سخت هستند – که به طور مخصوص در گریس‌ها استفاده می‌شوند.

تاثیر چربی

صابون‌ها از اسیدهای چرب مشتق می‌شوند. در گذشته آن‌ها از تری گلیسریدها (روغن‌ها و چربی‌ها) ساخته شده بودند. تری گلیسرید نام شیمیایی تری استرهای از اسیدهای چرب و گلیسیرین است.پیه (چربی ناشی از گرما دادن اندامهای درونی و مصرع نشدنی حیوان پس از کشتن) در دسترس‌ترین تری گلیسیرید حیوانی است. محصول صابونی شده‌ی آن سدیم تالووات (sodium tallowate) نامیده می‌شود.روغن‌های گیاهی معمول که برای در صابون سازی به کار می‌رود روغن خرما، روغن نارگیل، روغن زیتون و روغن برگ بو هستند. هریک از گونه‌ها، اسید چرب با مقدار کاملا متفاوت به دست می‌دهد و از این رو صابونهایی با حس‌های متفاوت نتیجه می‌دهند.روغن‌ دانه‌ها صابون‌هایی نرم‌تر و ملایم‌تری نتیجه می‌دهند. صابونی که از روغن خالص زیتون سامته می‌شود بعضی اوقات صابون کستایل (صابون روغنی با درصد بالای روغن زیتون یا همان صابون زیتون) (castile soap) یا صابون مارسی (Marsielle soap) نامیده می‌شود و به خاطر لطافت زیاد مشهور است.

ظرفیت اسید چرب چربی‌های مختلف مورد استفاده در تولید صابون

لینولنیک اسید

لینولئیک اسید

اسید روغنی

استئاریک اسید

اسید پالمیتیک

مایریستیک اسید

اسید لوریک

 

سه درجه غیراشباعی، C18

دو درجه غیراشباعی، C18

یک درجه غیراشباعی، C18

اشباع شده، C18

اشباع شده، C16

اشباع شده، C14

اشباع شده، C12

چربی‌ها

1

2

35

23

28

4

0

پیه

0

2

7

3

9

18

48

روغن نارگیل

0

2

12

3

8

16

46

روغن هسته خرما

0

17

15

0

0

0

54

روغن برگ بو

0

10

78

2

11

0

0

روغن زیتون

23

9

58

2

3

1

0

کانولا

 

تاریخچه خالص سازی صابون

تاریخچه اولیه

قدیمی‌ترین مدارک ثبت شده از تولید مواد شبه صابون به حدود 2800 سال پیش از میلاد در بابل قدیم برمی‌گردد. در زمان سلطنت نبونعید (556-539 سال قبل از میلاد) یک دستورالعمل برای صابون شامل خاکستر، روغن درخت سرو، کنجد (روغن دانه) می‌شد که برای شستشوی سنگ‌ها توسط دختران خدمتکار به کار می‌رفته است. در 2200 سال قبل از تولد مسیح، فرمولی برای صابون شامل آب، قلیا، و روغن سنا (پرک هندی، درخت ملوس) بر روی یک تابلوی رسی بابلی نوشته شده بود.

"پاپیروس ابرس" (مصر، 1550 ق.م) نشان می‌دهد که مصریان باستان مرتبا حمام می‌کردند و روغن‌های حیوانی و گیاهی را با نمک‌های قلیایی ترکیب می‌کردند تا ماده‌ای شبیه صابون بدست آورند.

اسناد مصریان حاکی از آن  است که یک ماده شبیه صابون در تهیه‌ی پشم برای ریسندگی به کار برده می‌شده است.

 

قسمت بعدی >>

 

 

 

1390/12/9 لينک مستقيم

نظر شما پس از تاييد در سايت قرار داده خواهد شد
نام :
پست الکترونيکي :
صفحه شخصي :
نظر:
تایید انصراف
 المپياد شيمي

 

     

 

 

صفحه‌ي اصلي

     

 

راهنماي سايت

     

 

 

آموزش

     

 

بانك سوال

     

 

 

مسابقه

     

 

 

زنگ تفريح

     

 

 

مصاحبه و گزارش

     

 

 

معرفي كتاب

     

 

 

مشاوره

     

 

 

پرسش‌و‌پاسخ‌علمي

     

 

اخبار

 

فعاليت‌هاي علمي

 سايت‌هاي المپياد شيمي
 پيوندها
 بازديدها
كاربران غيرعضو آنلاين كاربران غيرعضو آنلاين:   2813
  كاربران عضو آنلاين:   0
  کل كاربران آنلاين:   2813