صابون بسازيد – 1

صابون كه آن را خوب مي‌شناسيم تا قرن اول ناشناخته بود. صابون‌سازي يكي از قديمي‌ترين سنتزهاي شيميايي است. حدوداً 2000 سال است كه روش تهيه‌ي صابون تغيير نكرده است.

وقتي آلماني‌هاي زمان «سزار»، پيه «بز» را با «پتاس» حاصل از «خاكستر چوب» مي‌جوشاندند درست همان واكنش‌هايي را انجام مي‌دادند كه امروزه توليدكنندگان صابون‌هاي جديد در مقياس خيلي بزرگ انجام مي‌دهند و آن «هيدروليز قليايي چربي‌ها»ست. از نظر شيميايي، چربي‌ها همان «تري‌گليسريدها» هستند و همان‌گونه كه مي‌دانيم «تري‌گليسريدها» داراي عوامل «استري» هستند. فرمول عمومي گليسيريدها به‌شكل 1 است:

شكل 1 - تري گليسيريد.

امروزه صابون معمولي مخلوطي از نمك‌هاي سديم اسيدهاي چرب بلند زنجير است زيرا چربي سازنده‌ي آن نيز يك مخلوط است و براي شستن دست و لباس، يك مخلوط بهتر از يك نمك خالص عمل مي‌كند.

صابون‌ها از نظر تركيب درصد و روش فرايند متفاوتند. صابون‌هايي كه از «روغن زيتون» ساخته مي‌شوند به صابون زيتون معروفند. مي‌توان به آن «الكل» اضافه كرد تا صابون شفاف به‌دست آيد. بهترين صابون‌ها آن‌هايي هستند كه «كربوكسيليك اسيد»شان زنجير اشباع دارد. صابون‌هاي حاصل از هيدروليز با «هيدروكسيد سديم» (NaOH) سخت بوده و به‌صورت صابون‌هاي قالبي مصرف مي‌شوند اما صابون‌هاي حاصل از هيدروليز «هيدروكسيد پتاسيم» (KOH) نرم هستند. به هر حال صابون‌ها از نظر شيميايي يكسان بوده و عملكرد مشابهي دارند.

واكنش تهيه‌ي صابون مطابق ‌شكل 2 است:

شكل 2

شكل 3 - نمودار ميسل صابوني.

مولكول صابون يك سر قطبي و يك سر غيرقطبي دارد:

سرهاي ناقطبي مولكول‌هاي صابون در روغن حل مي‌شوند و سرهاي «كربوكسيلات» را در محاصره‌ي لايه‌ي آبي قرار مي‌دهند. دافعه‌ي بين بارهاي مشابه قطره‌هاي روغن را از به هم پيوستن باز مي‌دارد و به اين ترتيب، امولسيون پايداري از روغن و آب به‌وجود مي‌آيد كه مي‌تواند از روي سطح جدا شده و باعث تميزي شود.

شكل 4

ü وقتي آلماني‌هاي زمان «سزار»، پيه «بز» را با «پتاس» حاصل از «خاكستر چوب» مي‌جوشاندند درست همان واكنش‌هايي را انجام مي‌دادند كه امروزه توليدكنندگان صابون‌هاي جديد در مقياس خيلي بزرگ انجام مي‌دهند و آن «هيدروليز قليايي چربي‌ها»ست.

شكل 5

ü امروزه صابون معمولي مخلوطي از نمك‌هاي سديم اسيدهاي چرب بلند زنجير است زيرا چربي سازنده‌ي آن نيز يك مخلوط است و براي شستن دست و لباس، يك مخلوط بهتر از يك نمك خالص عمل مي‌كند.

شكل 6

ü بهترين صابون‌ها آن‌هايي هستند كه «كربوكسيليك اسيد»شان زنجير اشباع دارد.

شكل 8