رفع هر گونه آشفتگي مفهومي

به كار گرفتن ارزش هاي اساسي و منابع اخلاقي پيامد گرايي عادلانه براي بازبيني خط مشي هاي موجود و البته نا بسنده ، يا ايجاد خط مشي هاي نويني كه دقيقا خلاء را بر طرف كرده و موضوعات اخلاقي اصيل را حل كند . مرحله سوم تلفيقي است كه وظيفه گرايي و پيامد گرايي_كه سنتا نظريه هايي رقيب و البته نا هماهنگ تلقي مي شوند _ برا ي دستيابي به نتايج علمي زير:

اگر كوركورانه معيار عدالت را در مورد خط مشي هاي كامپيوتري به كار گيريم برخي از اين خط مشي ها از سوي همه عقلا و اهل انصاف، ناعادلانه ، برخي عادلانه و بعضي ديگر هم محل بحث باقي مي مانند. اين رهيافت از آن رو كامياب است كه قيد عادلانه و بعضي ديگر هم محل بحث باقي مي مانند . اين رهيافت از آن رو كامياب است كه قيد عادلانه را بر پيامد گرايي مي افزايد .
نخست نيازمند آنيم كه تمامي خط مشي هاي كامپيوتري آزمون بيطرفي را پشت سر بگذراند . صراحتا خط مشي هاي كامپيوتري نبايد در ميان آن دسته خط مشي هايي قرارا گيرند كه هر شخص عاقل و منصفي آن را نا عادلانه بداند .
گام بعدي انتخاب خط مشي ها بر مبناي پيامد هاي سودمند آن ها است . اخلاقا نيازمند آن نيستيم كه خط مشي هايي را برگزينيم كه بهترين خروجي «برون داد » ممكن را دارند . اما مي توانيم شايستگي هاي خط مشي هاي مختلف را با توجه به ملاحظات پيامد گرايانه بسنجيم و از ميان خط مشي هاي عادلانه يكي را برگزينيم (مور،1999،ص68)

كامپيوتر و ارزش هاي انساني

از آغاز پيدايش حوزه اخلاق كامپيوتر با آثار نوربرت وينر ، خطي برجسته را در تمامي تاريخ اخلاق كامپيوتر مي توان باز شناخت: دغدغه در مورد حفظ و گسترش ارزش هاي اساسي انساني مانند حيات ، سلامتي ،‌امنيت ،‌سعادت ،‌آزادي ، دانش ، منابع و دارايي ها ،‌قدرت و فرصت ها . بسياري از موضوعات خاصي كه وينر دل مشغول آن بود دفاع و گسترش چنين ارزش هايي است . مثلا وينر كوشيد ضمن پيشگيري از بيكاري گسترده به سبب استفاده از روبات ها در كارخانه ها امنيت دارايي ها و فرصت ها را براي كارگران كارخانه ها حفظ كند. به همين ترتيب او با نقد و رد استفاده از ماشين هاي نظامي هوشمند كوشيد تهديد امنيت و صلح را كاهش دهد .
اين رهيافت مبتني بر ارزش هاي انساني براي اخلاق كامپيوتر بسيار مفيد بوده است . بر مبناي اين بينش كه مسائل بالقوه اخلاق كامپيوتر قابل اجتناب است در اواخر دهه 1990 رهيافت مشابهي به اخلاق كامپيوتر با عنوان «رويكرد ارزشي در طراحي كامپيوتر » مطرح شد . جوهر اين رهيافت را مي توان چنين بيان كرد كه فناوري هاي در حال توسعه با پيش بيني آسيب هاي محتمل براي ارزش هاي انساني و طراحي فناوري هاي نوين از ابتدا مي توانند مانع چنين آسيب هايي شوند (براي نمونه بنگريد به فريد من و نيسن باوم 1996 ،‌فريدمن 1997، فلاناگان 2007)

اخلاق اطلاعات

برخي از بهترين نوآوري هاي تئوريك در حوزه اخلاق فناوري اطلاعات پس از 1995 وامدار آثار لوچيانو فلوريدي است (فلوريدي 1999 و فلوريدي 2005) نظريه «اخلاق شكوفا » او تركيبي جالب است از آراي ارسطو ،‌وينر ، مور و خودش .

او در نظريه خود رد باب اخلاق اطلاعات مي گويد كه پهنه اخلاق كامپيوتر بايد چنان وسعت يابد تا چيزي بيش از حرف هاي آدميان ، اعمال ، اميال و ويژگي هاي شخصيتيشان را شامل شود . او نظريه اخلاقياش را به منزله نوعي «اخلاق كلان » (اصطلاح خود او ) ارايه مي كند كه شبيه به سودگرايي، وظيفه گرايي و اخلاق فضيلت است زيرا بر آن است كه پاسخگوي تمامي موقعيت هاي اخلاقي باشد .
به عبارت ديگر اخلاق اطلاعات با اغلب اين نظريه هاي اخلاقي برآمده در سنت فكري غربي تفاوت دارد زيرا قصدش جايگزيني آن ها نيست بلكه هدفش آن است كه تا با ملاحظات اخلاقي جديدتر كه از چهارچوب نظريه هاي سنتي فراتر مي ورد اين نظريه ها را تكميل كند (فلوريدي 2006)

عنوان اخلاق اطلاعات را بايد شايسته نظريه فلوريدي دانست چرا كه اين نظريه هر موجودي را به منزله شي يا فرآيندي كه گاه مورد غفلت اين نظريه ها قرار گرفته (اطلاعاتي) در نظر مي گيرد:

تمامي موجودات به منزله گردآيه هايي از داده توصيف مي شوند يعني به مثابه اشياء اطلاعاتي،به بيان دقيقتر هر موجود ، بسته اي مجزا و خود بسنده است حاوي:

الف:ساختارهاي داده اي مناسب ، كه ماهيت موجود مورد بحث يعني حالت شيء صفات و هويت يگانه آن را تشكيل مي هند .

ب:مجموعه اي از عملكردها ،‌كاركردها و يا روندهايي كه به واسطه ميان كنش ها يا محرك ها (پيام هايي كه از شي ديگر رسيده يا تغييرات دروني خود شي ء) فعال مي شوند و متناسب با آن تعيين مي كنند كه آن شيء چگونه نسبت به آن ها رفتار كرده يا واكنش نشان ميدهد .

به همين دليل در چنين سطحي از انتزاع،سيستم هاي اطلاعاتي از اين دست ،‌به جاي اين كه فقط سيستمي زنده باشند در نقش عامل و پذيراي هر كنشي ظاهر مي شوند (فلوريدي ،2006،ص9-10)

از آنجايي كه بنابر نظر فلوريدي هر چيزي كه وجود دارد شي يا فرآيندي اطلاعاتي است او كل اين مجموعه ،‌يعني كيهان به عنوان يك كل ، را «فضاي اطلاعاتي» مي نامد. اشياء در فرآيند هاي جاري در فضاي اطلاعاتي مي توانند به شكل جديد به واسطه تغيير مشخصه هاي ساختار داده شان آسيب ديده يا از بين بروند . اين آسيب ها و نابودي ها را فلوريدي «آنتروپي» مي نامد و نتيجه آن را ضعف فضاي اطلاعاتي بدين معنا آنتروپي شري است كه بايد كاهش يابد يا از بين برود . او براي رسيدن بهاين مقصود 4 «اصل بنيادين » پيشنهاد مي كند :

نبايد آنتروپي معمول فضاي اطلاعاتي باشد .

بايد از آنتروپي در فضاي اطلاعاتي پيشگيري كرد .

بايد آنتروپي را در فضاي اطلاعاتي از بين برد .

شكوفايي موجودات اطلاعاتي به مانند كل فضاي اطلاعاتي منوط به ارتقاء،حفظ، پرورش و بارور كردن استعداد هاست .

فلوريدي با قول به ارزش حداقلي براي موجودات اطلاعاتي،از يك سو اخلاق سنتي را تكميل مي كند و از سوي ديگر با تاكيد بر شر پديد آمده در فضاي اطلاعاتي به واسطه آنتروپي به جاي تاكيد بر اعمال و ويژگي ها و ارزشهاي انسان از اخلاق سنتي فراترمي رود .
در اين رهيافت هر موجودي _ انسان ها ، حيوانات ،‌گياهان ،‌ارگانيسم ها و حتي مصنوعات فاقد حيات اشياء الكترونيكي در رايا سپهر، بخشي از يك دارايي فكري _ به منزله عاملي بالقوه براي تاثير بر ديگر موجودات و پذيراي تاثير ديگر موجودات تلقي ميشود . نظريه فلوريدي از اين زاويه نظريه اي است غير انسان مدار و مبتني بر «پذيرش» و نه عامليت كه مي تواند مكملي براي نظريه هاي اخلاقي سنتي مبتني بر عامليت انساني مانند سوداگرايي ،‌وظيفه گرايي و اخلاق فضيلت به شمار رود .
تاكيد او بر توسعه و حفظ فضاي اطلاعاتي به او اجازه مي دهد . در كنار بقيه مسائل به طرح بينش ها و نظريه ها ي اخلاقي علمي خود در باب رفتار روبات ها و ديگر مصنوعات بپردازد .

مسائل و موضوعات حوزه اخلاق كامپيوتر

شايد بهترين طريق درك روشن ماهيت اخلاق كامپيوتر به دست دادن نمونه هايي از موضوعات و مسائل مطرح در اين حوزه باشد كه امروزه دست مايه رساله ها و برنامه هاي پژوهشي متنوع است .

كامپيوتر و مشاغل

جرائم كامپيوتري

حريم خصوصي و گمنامي

دارايي هاي فكري

مسئوليت هاي حرفه اي

جهاني شدن



منبع: مجله گزارش كامپيوتر