دانشمندان براي اولين بار مدلي رياضياتي را تعريف کرده‌اند که مي‌تواند چگونگي سرايت انفجاري برخي از شبکه‌هاي اجتماعي را توضيح دهد. به عبارت ديگر اين مدل به محققان مي‌گويد که چطور برخي نرم‌افزارها مانند ويروس گسترش پيدا مي‌کنند. محققاني از دانشگاه‌هاي آبردين، کمبريج، ساراگوسا و ناسيونال کلمبيا با استفاده از مدل‌هاي اپيدمي‌ که انتقال پديده‌هاي اجتماعي گوناگون را ميان افراد توضيح مي‌دهند و مقايسه‌ي آن‌ها با الگوهاي گسترش بيماري‌هاي مسري، توانسته‌اند مدلي بسازند که قادر است حرکت‌هاي اجتماعي فراگير را توضيح دهد. در اين مدل نقش دوستان و آشنايان هر فرد در جامعه نيز در گسترش ايده‌هاي جديد در نظر گرفته شده است. 

دکتر فرانسيسکو پرزريچ (Dr Francisco Perez-Reche) استاد علوم طبيعي و محاسباتي دانشگاه آبردين سرپرست اين گروه تحقيقاتي است و مقاله‌اي را براي مجله‌ي نيچر (Nature Scientific Reports) نوشته است که در آن سازوکار مدل رياضي آن‌ها با جزئيات تشريح شده است. او مي‌گويد: «ما در عصر بسيار جالبي زندگي مي‌کنيم. گاهي شاهد اين هستيم که پديده‌اي اجتماعي شب معرفي مي‌شود و صبح روز بعد همه گير شده و در سطح جامعه شناخته شده است.

اين موضوع در عصر رسانه با سرعت بسيار بالايي مشاهده مي‌شود. چنين اتفاقي ابعاد ناخوشايندي به همراه دارد. مثلاً ممکن است اين همه‌گيري در رابطه با يک اعتصاب گروهي باشد و در چنين شرايطي افراد ترجيح مي‌دهند به گروه بزرگ متصل شوند تا در اقليت قرار نگيرند. البته بايد نيمه‌ي پر ليوان را هم ببينيم. در جامعه‌اي که چنين فضايي دارد، ايده‌ها و يا محصولات جديد، عرصه‌ي بيشتري براي ديده شدن دارند.

مدل‌هاي رياضي که تاکنون پيشنهاد شده‌اند، نقش دوستان و اطرافيان يک فرد را در هم افزايي و شدت گرفتن اپيدمي ‌ناديده مي‌گرفتند، به همين دليل نمي‌توانستند سرايت انفجاري پديده‌ها را توضيح دهند. اما ما توانستيم نشان دهيم که اثر دوستان به شدت در گسترش يک پديده‌ي اجتماعي تأثيرگذار است. مدل به ما نشان مي‌دهد که در شرايط اساسي مقاومت مردم در برابر پذيرفتن يک ايده‌ي جديد مانع مهمي‌ براي سرايت آن ايده است. اما اين مانع زياد دوام نمي‌آورد و ايده آن قدر قوي و بزرگ مي‌شود تا اين که سرايت انفجاري اتفاق مي‌افتد.»

نتايج اين مدل نقش بسيار مهم رسانه‌هاي اجتماعي را تأييد مي‌کند و اذعان دارد که رسانه‌ها کمک مي‌کنند تا افراد جامعه سرايت انفجاري را به رسميت بشناسند. با اين وجود عامل‌هاي ديگري هم در اين سرايت نقش دارند که يکي از آن‌ها مقبوليت ذاتي پديده يا محصول است. عامل ديگر اين است که آيا دوستان و آشنايان هر فرد ايده يا محصول مذکور را قبول مي‌کنند و يا آن را رد مي‌کنند. دکتر پرزريچ درباره‌ي کاربرد اين مدل رياضي مي‌گويد: «اين مدل مي‌تواند تبعات مسائل اجتماعي را به طور باالقوه نشان دهد. همچنين مي‌تواند به عنوان وسيله‌اي براي پيش بيني بازار قبل از ارائه‌ي يک محصول به کار رود. شرکت‌هاي بزرگ با اين مدل مي‌توانند رقباي خود را از ميدان رقابت تجاري بيرون کنند. 

نتيجه‌گيري‌هاي ما بر اساس شبيه سازي‌هاي عددي و محاسبات تحليلي است و مي‌تواند پيامدهاي مهم اشاعه‌ي يک ايده يا محصول را در اجتماع پيش‌بيني کند. همچنين مدل رياضي ما مي‌تواند در پيشگيري از رفتارهاي اجتماعي غيرمنتظره و هنجارشکن مفيد باشد. اين مدل مي‌تواند متدهايي را براي هدايت کردن سرايت انفجاري با توجه به نوع محصول ارائه نمايد. 

امروز که ما در عصر رسانه زندگي مي‌کنيم، اينترنت و فضاي مجازي نقش غير قابل انکاري در زندگي اجتماعي ما دارند. ممکن است اين اثرگذاري دستمايه‌ي شرکت هاي بزرگ تجاري و يا حتي بازي‌سازي هاي سياسي شود. تصور اشتباهي که در ميان بسياري از افراد رايج است اين است که نظر اکثريت همواره نظر درست است. اما امروزه با استفاده از مدل هاي رياضياتي مانند مدلي که دکتر پرزريچ طراحي کرده مي‌توان توده‌هاي مردمي را وادار به يک جهت‌گيري خاص کرد و بسياري از مواقع اين پديده آن‌قدر رواني و فرادرکي است که افراد جامعه خود متوجه آن نمي‌شوند. 

بهترين راهي که مي‌تواند از بروز رفتارهاي خطرناک و نامناسب از طريق سرايت انفجاري پيش‌گيري کند، ارتقاي سواد رسانه‌اي يک جامعه است.

منبع:

Phys.org

The Virality Map

منابع مفید:

روابط انسانی کامپیوتری

شبکه: ۱ - ۲

اینترنت اشیا

اینستاگرام

دنیا بدون گوگل

ارتباط اندازه ی مغز با شبکه های احتماعی

Nature.com

TalkWalker.com

About Tech