‏یکی از تست‌های آزمایشگاهی رایج در انسان و حیوانات، شمارش کامل خون یا همان CBC است، که جهت تشخیص و ارزیابی بسیاری از بیماری‌ها مثل کم‌خونی‌ها، عفونت‌ها و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست معمولاً شامل تعیین تعداد، نوع، شکل و اندازه‌ی سلول‌های خونی است.

‏

‏

سلول‌های موجود در جریان گردش خون به طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شوند که شامل سلول‌های سفید خون (لکوسیت)، سلول‌های قرمز خون (اریتروسیت)، و پلاکت‌ها (ترومبوسیت) هستند. در بسیاری از بیماری‌ها ممکن است تغییراتی در تعداد، شکل و یا اندازه‌ی این سلول‌ها رخ دهد، بنا بر این شمارش کامل خون می‌تواند در تشخیص بیماری‌ها بسیار راهگشا باشد.

‏

‏

‏

‏

در شمارش کامل سلول‌های خونی موارد زیر اندازه گیری می‌شوند:

• تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBCs) دامنه مقادیر  ۴/۵-۵/۵ (x ۱۰^۶/ml)  در آقایان

 و  ۴/۰-۴/۹ (x ۱۰^۶/ml) در خانم‌ها

• تعداد گلبول‌های سفید خون (WBCs) دامنه مقادیر ۴۵۰۰-۱۰۰۰۰ در هر میلی لیتر خون
• مقدار هموگلوبین خون
• مقدار هماتوکریت خون (نسبت حجم گلبول‌های قرمز به حجم کل خون) ۴۱-۵۰%
• حجم متوسط یک گلبول قرمز (MCV) دامنه مقادیر ۷۶-۹۶ fl
• میزان متوسط وزن هموگلوبین در یک گلبول قرمز (MCH) دامنه مقادیر ۲۶-۳۴ پیکوگرم
• میزان میانگین غلظت هموگلوبین سلولی (MCHC) دامنه مقادیر ۳۲-۳۷% (MCHC غلظت متوسط هموگلوبین در حجم معینی از گلبول‌های قرمز است؛ و با تقسیم هموگلوبین بر هماتوکریت به دست می‌آید.)
• تعداد پلاکت‌ها (Plt) نیز معمولاً در این آزمایش ذکر می‌شود. دامنه مقادیر ۱۰۰۰۰۰-۴۵۰۰۰۰  
• شمارش تفریقی گلبول‌های سفید که شامل نوتروفیل، بازوفیل، ائوزینوفیل، لنفوسیت، و مونوسیت هستند، که به صورت درصد گزارش می‌شود.

‏

‏

RBC یا (Red blood cell)

گلبول‌های قرمز اصلی‌ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده‌ای به نام هموگلوبین است که به گلبول‌قرمز کمک می‌کند تا اصلی‌ترین وظیفه‌ی خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را انجام دهد.

‏

‏

‏

‏

چه چیزهایی باعث کاهش RBC می‌شود؟
انواع خون‌ریزی‌ها، سوءتغذیه، کمبود آهن یا کمبود ویتامین B12، برخی بیماری‌های خاص، بعضی مشکلات ژنتیکی مثل گلبول‌های قرمز داسی شکل، مشکلات مغز استخوان و .... می‌توانند از علل کاهش RBC باشند. خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهش RBC می‌شود.

‏

‏

چه چیزهایی باعث افزایش RBC می‌شود؟
بیماری‌های ریوی یا کلاً هر نوع بیماری‌که هیپوکسی مزمن یا (کمبود اکسیژن طولانی مدت در بدن) ایجاد می‌کند، مثل بیماری‌قلبی مادرزادی، می‌تواند باعث تولید بیشتر RBC شود.
در ورزشکاران و یا افرادی که در ارتفاعات زندگی می‌کنند، گلبول قرمز می‌تواند بیشتر از تعداد طبیعی باشد که نشان دهنده‌ی بیماری نیست.

‏

‏

WBC یا (white blood cell)
اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های سفید خون، یکی از روش‌های اصلی برای تعیین وجود عفونت در بدن است، چون این سلول‌ها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند، در بیماری‌های عفونی و غیرعفونی واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند.

‏

‏

شمارش WBCها دو جزء دارد: یکی مقدار کلی گلبول‌های سفید در یک میلی‌لیتر خون و دوم شمارش جزء به جزء این سلول‌ها، چون گلبول‌‌های سفید خون، پنج نوع مختلف دارند که کم و زیاد شدن هر کدام از این انواع، معنی خاص خود را خواهد داشت. کلمه «diff» که در جلوی CBC نوشته می‌شود، درخواست برای شمارش همین انواع مختلف گلبول سفید است.

‏

‏

محدوده خطر: WBC کمتر از ۲۵۰۰ و بیشتر از ۳۰۰۰۰ نشان دهنده‌ی بیماری‌هایی هستند که می‌توانند گاهی خطرناک باشند.

‏

‏

‏

‏

چه چیزهایی باعث کاهش WBC می‌شود؟
لکوپنی یا کاهش گلبول سفید به مقادیر کمتر از ۴ هزار گفته می‌شود که معمولاً در اثر نارسایی مغز استخوان، مسمومیت دارویی، عفونت بسیار زیاد، سوءتغذیه، بیماری‌های خودایمنی، و ایدز به وجود می‌آید. در بسیاری از انواع نارسایی‌های مغز استخوان، مثلاً بعد از شیمی درمانی،‌ رادیوتراپی و ... هم این مقدار کاهش می‌‌یابد.

‏

‏

چه چیزهایی باعث افزایش WBC می‌شود؟
افزایش گلبول سفید، لکوسیتوز نام دارد و به مقادیر بالاتر از ۱۰ هزار گفته می‌شود که به طور معمول نشان‌دهنده‌ی عفونت، التهاب، تخریب بافت بدن، لوسمی یا سرطان خون است. ضربه و جراحت، استرس و تب هم مقدار WBC را افزایش می‌دهد.

‏

‏

شمارش تفریقی WBC
در بیماری‌های عفونی مختلف، بسته به عامل ایجاد کننده‌ی عفونت، انواع مختلفی از گلبول‌های سفید وارد عمل می‌شوند. در نتیجه با بررسی این که کدام نوع WBC کاهش یا افزایش یافته می‌توان حدس زد که عامل عفونت چه بوده است. مثلاً ائوزینوفیل‌ها آنتی هیستامین می‌سازند، بنا بر این در واکنش‌های ازدیاد حساسیت نقش دارند، همین طور در عفونت‌های انگلی میزان ائوزینوفیل‌ها افزایش می‌یابد. اما میزان نوتروفیل‌ها در عفونت‌های باکتریایی بیشتر می‌شود.

‏

‏

پلاکت‌ها
پلاکت‌ها، اجزای کوچک ديسک شکلی هستند که در خون وجود دارند و از بقيه‌ی سلول‌های خونی بسيار کوچک‌ترند. اين ساختارها حاوی آنزيم‌هایی هستند که باعث انعقاد خون می‌شوند و وظيفه‌ی اصلی آن‌ها جلوگیری از خون ریزی و خارج شدن گلبول قرمز از داخل رگ است. افزایش تعداد پلاکت‌ها با افزایش خطر تشکیل لخته در خون همراه است، که می‌تواند باعث انفارکتوس (سکته) شود. کاهش تعداد آن‌ها می‌تواند با بروز مشکلاتی در انعقاد خون موجب اشکال در قطع خونریزی‌ها گردد.

‏

‏