مشاهده‌ی علمی شماره 72
شناساگرهای pH، آن دسته از مواد شیمیایی هستند که در برابر اسیدی بودن و بازی بودن یک ترکیب تغییر رنگ می‌دهند. در برابر اسیدها قرمز و در برابر بازها آبی رنگ می‌شوند. یکی از شناساگرهای pH، به شناساگر pH رنگین‌کمان معروف است، که به دلیل اینکه طیف وسیعی از رنگ‌ها را نشان می‌دهد به طور گسترده‌ای کاربرد دارد. شما می‌توانید به راحتی این شناساگرها را سفارش داده و تهیه کنید اما کمی قیمت بالایی دارند.
خوشبختانه، شناساگرهای pH طبیعی در آشپزخانه‌ی شما موجود است که محدوده‌ی خوبی از رنگ‌ها را می‌توانند نشان دهند. بنابراین شما می‌توانید یک شناساگر pH رنگین‌کمانی را با مواد ارزان موجود در آشپزخانه‌ی خانه‌تان درست کنید و از آن لذت ببرید.
| |
مرحله‌ی اول: ساخت شناساگر pH از کلم قرمز |
|
مواد لازم برای این کار
♦ کلم قرمز
♦ آب داغ
♦ دستمال نازک
♦ لیوان
♦ یک نوع یا تعداد بیشتر از اسیدها مثل: آب لیمو، آب سیب، سرکه
♦ یک نوع یا تعداد بیشتری از بازها مثل: صابون، آب ژاول، آمونیاک
|
کلم قرمز را به‌صورت درشت خرد کنید، سپس تکه‌های کلم قرمز را در غذاساز یا مخلوط‌کن بریزید و به آن آب خیلی داغ یا جوش اضافه کنید، مقدار آب اهمیتی ندارد. با روشن کردن مخلوط کن، اجازه دهید محتویات آن خوب هم زده شود، اگر مخلوط‌کن یا غذاساز ندارید می‌توانید این کار را با خیساندن تکه‌های درشت کلم در آب خیلی داغ به‌مدت چند دقیقه انجام دهید. سپس با دستمال نازک محتویات مخلوط کن را خوب آب‌گیری کنید. محلول به‌دست آمده همان شناساگر pH شما است که می‌تواند در برابر بازها آبی‌رنگ و در برابر اسیدها به‌رنگ قرمز تبدیل شود. اگر محلول به‌دست آمده خیلی تیره است کمی به آن آب اضافه کنید (دمای آب مهم نیست) تا با رقیق شدن محلول، رنگ روشن‌تری ظاهر شود. اگر آبی که برای تهیهی کلم استفاده کردید خنثی (pH ~ 7) باشد محلولی به‌رنگ ارغوانی خواهید داشت.
| |
مرحله دوم: تهیهی لیوان رنگین‌کمانی، با شناساگر pH به‌دست آمده از آب کلم قرمز |
محلول به‌دست آمده (شناساگر pH) از مرحله‌ی قبل را داخل لیوان بریزید، برای تهیهی رنگین‌کمان، لازم است که شما در یک سمت از این محلول شناساگر، اسید اضافه کنید و سمت دیگر شناساگر، از یک محلول بازی استفاده کنید. برای دقت بیشتر، به‌کمک سرنگ، دو قطره از آب لیمو را با دقت به کف لیوان تزریق کنید. آنگاه به آرامی دو قطره از یک نوع باز مثل آب ژاول را روی آن بچکانید. یک رنگین‌کمان در داخل لیوان خواهید داشت. شما می‌توانید انواعی از محلول‌های شیمیایی اسیدی و بازی را با این روش، امتحان کنید و طیفی از تغییر رنگ‌ها را داشته باشید.
|
نکته 1: شما می‌توانید آب کلم را در یخچال برای چند روز نگه‌داری کنید، حتی با فریز کردن آن مدت نگه‌داری به ماه‌ها افزایش پیدا می‌کند. لیوان رنگین‌کمان، به‌مدت یک یا دو روز دوام می‌آورد و کم‌کم رنگ‌ها تغییر می‌کنند تا این که محلول pH ثابتی پیدا کند.
|
|
نکته 2: شما می‌توانید به‌جای عصاره كلم قرمز از عصاره‌ی گلبرگ‌هاي گل بنفشه یا گلبرگ‌هاي گل سرخ نیز استفاده کنید و با انجام این آزمایش، نتیجه را ببینید. همچنین به‌جای لیوان، می‌توانید این آزمایش را با یک لوله‌ی شیشه‌ای انجام دهید.
|
نویسنده: عاطفه قویدست
دانشجوی سال دوم دکتری شیمی آلی
دانشگاه گیلان