مشاهده‌ی شماره ۹۱
|
وَلَقَدْ زَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّیَاطِینِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِیرِ
«و آسمان نزدیک (نزدیک‌ترین آسمان) را با ستارگان آراسته نمودیم و همین‌طور آن‌ها را شلیکی به شیطان‌ها قرار دادیم».
سوره ی الملک آیه‌ی ۵
|
مقدمه
شهاب‌سنگ اجرام بزرگی‌اند که بیشتر از سنگ و فلز تشکیل شده‌اند. این اجرام هنگامی که وارد جو زمین می‌شوند به‌دلیل قطر زیادشان (۵۰-۱۰۰ متر) از جو می‌گذرند و دهانه‌ها و عوارض گوناگونی را از خود بر جای می‌گذارند. اهمیت مطالعه شهاب‌سنگ‌ها جهت تعیین سن زمین، منظومه شمسی و در نهایت تعیین سن کل کیهان است. به‌علاوه می‌توان از آن‌ها جهت تعیین ترکیب شیمیایی بخش‌های مختلف سیاره زمین و سایر سیارات سنگی استفاده نمود و حتی فرایندهایی را که منجر به تشکیل این سیارات و حتی فرایندهای تشکیل هسته، پوسته اولیه، فرایند تفریق عنصری در گوشته اولیه و فرایند مهمی چون تشکیل حیات، به دقت بررسی نمود. به کمک مطالعه شهاب‌سنگ‌های فلزی و مطالعات لرزه نگاری بود که دانشمندان ترکیب حدودی هسته زمین را تعیین نمودند.
بیشتر سنگ‌های آسمانی دست کم مقداری فلز آهن دارند (در واقع آلیاژی از آهن و نیکل). شما می‌توانید درخشش فلز را در سطوح شکسته‌ی آن‌ها ببینید. سنگ‌های آسمانی به طور کامل همواره مقداری فلز دارند و بسته به مقدار فلز آن‌ها در سه گروه دسته بندی می‌شوند:
سنگ‌های آسمانی فلزی، که صددرصد از فلز ساخته شده‌اند.
سنگ‌های آسمانی فلز- سنگ، که دارای ۵۰ درصد فلز و ۵۰ درصد سنگ هستند.
سنگ‌های آسمانی سنگی، که دارای رگه‌های فلزی کوچکی هستند.
نکاتی از شهاب‌سنگ‌ها
حدود 300/3 شهاب‌سنگ سالانه روی زمین فرود می‌آیند که اکثرشان بیش از یک کیلوگرم وزن دارند.
بیشتر شهاب‌سنگ‌ها به اقیانوس می‌افتند.
زمانی این نظریه رواج داشت که شهاب‌سنگ‌ها حامل تخم‌های زنده‌ای هستند و بنابراین به انتشار زندگی در نقاط محتلف جهان کمک می‌کنند. اما امروزه دیگر کارشناسان این نظریه را قبول ندارند. با این‌حال بعضی دانشمندان برآنند که شهاب‌سنگ‌ها ممکن است دارای نشانه‌های غیرزنده‌ای باشند که زمانی در نقاط دوردست (آن سوی زمین) زندگی می‌کرده‌اند.
زمین در زمان حیاتش توسط شهاب‌سنگ‌های بی‌شماری بمباران شده است. تناوب بمباران حدود 5.3 میلیارد سال پیش به اوج خود رسید و گودال‌هایی در زمین بوجود آورد که اکنون در اثر فرسایش از بین رفته‌اند.
اگر جرم یک شهاب‌سنگ کمتر از 1000 کیلوگرم باشد، قبل از اینکه شهاب‌سنگ به فاصله 20 کیلومتری سطح زمین برسد، سرعت ورود آن به جو زمین توسط مقاومت جو بسیار کاهش می‌یابد و بعد از این کاهش، شهاب‌سنگ وارد میدان گرانش می‌شود.
وقتی که نیروی جاذبه‌ی زمین با نیروی مقاومت جو در مقابل شهاب‌سنگ برابر باشد، افزایش سرعت شهاب‌سنگ متوقف می‌شود. این سرعت معروف به سرعت پایانی در حدود 1.0 کیلومتر (06.0 مایل) در ثانیه بدست می‌آید.
اگر جرم اولیه شهاب‌سنگ از 985 تُن تجاوز کند، جو زمین توان کند کردن حرکت آن را نداشته و شهاب‌سنگ روی زمین سقوط کرده و نتایج مخربی به بار می‌آورد.
بزرگترین شهاب‌سنگی که تاکنون یافت شده، شهاب‌سنگ هوبا نام دارد و حدود 59 تن وزن دارد. این شهاب‌سنگ اکنون در محل سقوط خود در نامیبیا در جنوب غربی آفریقا قرار دارد.
بر طبق یک برآورد، شهاب‌سنگ مونت ایلیف آفریقای جنوبی، تقریبا 000/000/0007 سال بیشتر از زمین یا خورشید عمر دارد.
گودال‌های شهاب‌سنگی در تمام قاره‌های زمین یافت می‌شوند که بزرگترین آن گودال چیکسولوپ با 180 کیلومتر قطر در مکزیک گزارش شده است.
شاید باورش سخت باشد ولی یکی از مهم‌ترین شهاب‌سنگ‌های تاریخ ایران، در کاخ گلستان نگهداری می‌شود. شهاب‌سنگی که 130 سال پیش در حوالی تهران به زمین خورد و دو پادشاه ایران را مجذوب خود کرد.
نویسنده: عاطفه قویدست
دانشجوی دکتری شیمی آلی
دانشگاه گیلان