اگر شما شنیدید که کسی می‌گوید من ریاضیات را دوست ندارم، باور نکنید. ریاضیات را نمی‌توان دوست نداشت. ریاضیات هم در بیرون و هم در درون ما وجود دارد. تنها می‌توان ریاضیات را شناخت یا نشناخت
زیبایی اولین آزمون است
در دنیا جایی دایمی برای ریاضیات زشت وجود ندارد.
هاردی
نظر له‌وی‌تین راجع به ریاضیات:
ریاضیات یکی از ساده‌ترین و در عین‌حال زیباترین دانش‌هاست و هرکسی می‌تواند به آن دست یابد. له‌وی‌تین در کتاب «حماسه‌ی هندسه» می‌گوید: اگر شما شنیدید که کسی می‌گوید من ریاضیات را دوست ندارم، باور نکنید. ریاضیات را نمی‌توان دوست نداشت. ریاضیات هم در بیرون و هم در درون ما وجود دارد. تنها می‌توان ریاضیات را شناخت یا نشناخت.
| پس چرا به دانش‌آموزانی برمی‌خوریم که از ریاضیات وحشت دارند؟ یا به قولی چرا ریاضیات را دوست ندارند؟ |
بدیهی است که به این پرسش کلی، نمی‌توان در یک جمله و یا حتی در یک مقاله پاسخ داد. شرایط زندگی دانش‌آموز، محیط اجتماعی او، نوع تنظیم کتاب‌های درسی و برنامه‌های آموزشی، رفتار معلم و شیوه‌ی تدریس او و خیلی عوامل دیگر (که گاهی واقعا بی‌ارتباط هستند) را باید مورد تجزیه و تحلیل قرار داد، تا بتوان به پاسخ قانع‌کننده‌ای رسید. در این مقاله تنها اشاره‌ای به بعضی واقعیات خواهیم داشت و بس.
برای رسیدن به هر هدفی، باید مناسب ترین مسیر را پیدا کرد. روشن است که برای درمان بیماری سل نمی توان مهاجرت به یک مکان بسیار سرد را تجویز کرد!
دکارت ریاضی دان فرانسوی، شیوه‌ی کار و برخورد یک ریاضیدان را چنین توصیف می‌کند:
|
وقتی روی موضوعی مطالعه میکنیم، نباید به اعتقاد دیگران و با تصور ظاهری خودمان تسلیم شویم. باید در جستجوی چیزی باشیم که یا آشکارا و به روشنی دیده می‌شود و یا با استدلال قیاسی قابل اثبات است. دانش، به صورت دیگری، به دست نمی‌آید. گاهی اوقات لازم است بپرسیم «چرا؟». نباید به سادگی قانع شد. از پرسش «چرا؟» نباید هراسی به دل راه داد. همیشه قناعت باعث توانگری نخواهد بود به ویژه در پرسیدن پرسش «چرا؟»!
|
اعتقاد بر این است که ارزش دانش‌آموزان، به خاطر توانایی آنها در استفاده از دستورات و قواعد کلی نیست، بلکه مربوط به دقت و قابلیت آنها در درک مفاهیم و پیدا کردن راه‌حل‌های اختصاصی ظریف است. برای همین است که معلمان تاکید دارند اگر دانش‌آموزی تنها یک مسئله را حل کند و ضمن آن با راهنمایی معلم، خود با زیر و بم راه حل آشنا شود، بسیار مفیدتر از آن است که ساعت‌ها به «سخن‌رانی» معلم گوش دهد و راه حل ده‌ها مسئله را از روی تخته سیاه «رونویسی» کند!
دانش‌آموزان عزیز توجه کنند که باید پاسخ‌شان به پرسش‌ها، مضمونی مرتبط داشته باشد. ممکن است پاسخی که ارایه می‌دهیم نادرست نباشد. اما مشکلی را هم حل نکند! پروفسور کار، در کتاب «تاریخ چیست؟» مثال جالبی آورده است. از شخصی سوال می‌شود چرا شیر ضمن جوشیدن، سر میرود؟ وی پاسخ می‌دهد: به این دلیل است که سر‌رفتن از ویژگی‌های شیر است. پاسخ نادرست نیست، ولی چیزی را هم روشن نمی‌کند.
باید عادت کنیم تنها به آن چه دیده می‌شود و به آنچه، به اصطلاح «عقل سلیم» حکم می‌کند اکتفا نکنیم. هزاران سال «عقل سلیم» و مشاهده‌ی طلوع و غروب آفتاب به انسان تلقین می‌کرد که، خورشید به دور زمین می‌چرخد، در حالی که حقیقت، خلاف آن بود. انیشتین در کتاب «سیر تکاملی فیزیک» می گوید:
استنتاج‌های الهامی، که نتیجه مستقیم مشاهده‌اند، همیشه با واقعیت تطبیق نمی‌کنند، زیرا گاهی اوقات، جرقه‌های دروغین و گمراه‌کننده ای را می‌سازند... در بهترین داستان‌های اسرار‌آمیز، ممکن است آشکارترین نشانه، سبب پیدایش باطل‌ترین احتمال‌ها شود. هنگام جستجو برای درک قوانین طبیعت نیز، تعابیری که از راه واضح‌ترین محاسبه‌های الهامی نتیجه می‌شود، اغلب نادرست‌ترین آنها هستند.
کلام آخر این که:
در مدارس دانش‌آموزان بهتر است یاد بگیرند که دانش، شیوه‌ی تفکر منطقی و روشهای نوآوری، هم شخصیت آنها را می‌سازد و هم در کارهای عملی آینده به کارشان می‌آید. آنها باید یاد بگیرندکه چگونه از دانش، می‌توان برای بهبود زندگانی و تکامل کار آینده، خود استفاده کرد. اگر چنین نباشد، آموزش از زندگی جدا شده و به صورت انباشتن ذهن دانش‌آموزان از آگاهی‌های جداگانه و بدون ارتباط با هم در می‌آید.
اگر در محیطی قرار دارید که کسی به شما آموزش درست ارائه نمی‌دهد و تصویری صحیح از واقعیات ارایه نمی‌دهد کمر همت بسته و خود به دنبال آن بروید. امروزه ارتباط با دنیای بیرون با توجه به دسترسی آسان به اینترنت، کاری آسان و کم هزینه است. باید برای موفقیت تلاش کرد.
غلامرضا پورقلی
دانشجوی دکتری ریاضی
دانشگاه تهران