بیشتر ما انسان ها این تجربه را داریم که از صبح یک رژیم غذایی سالم را دنبال می کنیم، اما به محض گرسنه شدن کنترل خود را از دست می دهیم و رژیم را به کلی فراموش می کنیم. زنبورهای عسل نیز مانند انسان ها در مورد غذاهایی که می خورند تصمیم گیری می کنند. اما زمانی که به اندازه‌ی کافی گرسنه شوند، کنترل خود را در این زمینه از دست خواهند داد.

البته واضح است که غذای زنبورها کاملاً متفاوت از غذای انسان‌هاست. غذای زنبور عسل های کارگر عمدتاً شهد گل‌هاست. زمانی که این زنبورها به کندو باز می گردند، این غذا را با خود می آورند و با بقیه ی زنبورها به اشتراک می گذارند. یک زنبور کارگر مسئولیت پذیر باید بهترین منبع شهد را انتخاب کند و نباید در همان ابتدا به هر گلی که رسید از آن شهد بردارد. او همچنین به محض پیدا کردن شهد مناسب باید سایر زنبورها را از مکان آن آگاه کند.

محققان دریافته اند که زنبورهای عسل قادر به کنترل خود هستند. آنها در صورتی که با یک گل کوچک با مقدار کم شهد رو به رو شوند خود را کنترل می کنند و از آن تغذیه نمی کنند، بلکه به جستجو ادامه می دهند تا گلی بزرگتر با شهد بیشتر برای کندو پیدا کنند. اما آیا زنبورها همیشه تصمیمی که به نفع زنبورهای کندو باشد را به تصمیمی که به نفع خودشان باشد ترجیح می دهند؟ اگر یک زنبور بسیار گرسنه باشد، ممکن است گرسنگی خود را مهم تر از گرسنگی زنبورهای دیگر در کندو بداند؟

به منظور بررسی این موضوع، Christopher Mayack بیولوژیست دانشگاه Martin Luther در آلمان دسته ای از زنبورهای عسل جوان را جمع آوری نمود. وی زنبورها را در معرض بوهای شیمیایی مختلفی قرار داد و سپس به عنوان پاداش به آنها شکر داد. این کار باعث شد زنبورها هر بوی خاص را با پاداش مخصوص خود بشناسند. پاداش بعضی از بوها مقدار زیادی شکر بود و پاداش برخی دیگر مقداری کم. یک گروه از این زنبورها این پاداش ها را بلافاصله دریافت می کردند. اما در گروهی دیگر، پاداش های کوچک با تأخیر یک ثانیه ای و پاداش های بزرگ با تأخیری پنج ثانیه ای به آنها داده می شد. زنبورهایی که پاداش ها با تأخیر به آنها داده می شد، همچنان بوهایی که مربوط به پاداش های بزرگتر بود را ترجیح می دادند، با وجود اینکه مجبور بودند زمان بیشتری برای آن صبر کنند. اگر این زنبورها در شرایط طبیعی به دنبال شهد گل باشند نیز از کنار گل های کوچک عبور می کنند تا بتوانند گل های بزرگتر با شهد بیشتر را پیدا کنند. (اگر بخواهیم مثالی از رفتار انسانی آن بزنیم، می توانیم فردی را در نظر بگیریم که قبل از وعده ی غذایی اصلی، خود را با تنقلات سیر نمی کند و برای غذای اصلی صبر می کند.) پس از این کار، Mayack غذا دادن به زنبورها را متوقف کرد. 6 ساعت، 18 ساعت و یا 24 ساعت بعد، او زنبورها را آزمایش کرد تا تغییرات ایجاد شده در قدرت کنترل آنها را بررسی کند.

این بار زنبورها دو بوی مختلف را همزمان در دو سمت مختلف سرشان حس می کردند. زنبور عسل گرسنه سرش را به هر طرفی که می چرخاند و پوزه ی دراز خود را در جستجوی قند بیرون می آورد، انتخاب او را نشان می داد. پس از شش ساعت گرسنه ماندن، زنبورها معمولاً پاداش بزرگتری را انتخاب می کردند، چه با تأخیر چه بدون تأخیر. هر چه زمان گرسنگی کشیدنشان بیشتر می شد، احتمال اینکه زنبورهای گرسنه پاداش بزرگتر را انتخاب کنند بیشتر می شد. (البته فقط درمورد پاداش هایی که بلافاصله داده می شدند.) زنبورهایی که 24 ساعت گرسنه مانده بودند، هیچ تمایلی به پنج ثانیه صبر کردن برای نوشیدنی شیرین خود نداشتند و بیشترشان پاداش هایی کوچک و سریع را انتخاب کردند. هنگامی که Mayack ترکیب های شیمیایی مغز این زنبورها را مورد بررسی قرار داد در کمال تعجب میزان زیادی dopamine در زنبورهایی که 24 ساعت گرسنگی کشیده بودند پیدا کرد. وی توضیح می دهد که در حیوانات مهره دار، مطالعات نشان داده است که افزایش میزان dopamine در مغز منجر به بیشتر شدن احتمال رفتار ناگهانی و تکانشی می شود. اما استرس در زنبورها معمولاً باعث کاهش dopamine می شود، درنتیجه او انتظار نداشت که گرسنگی بتواند میزان آن را بالا ببرد.

Mayack تأکید می کند که هنوز نمی داند که این میزان اضافی dopamine باعث رفتار تکانشی زنبورها شده است یا خیر. Mayack می گوید که زنبورها یکی از اشکال بسیار کامل زندگی اجتماعی را در بین حیوانات دارند. در نگاه اول آنها کاملاً فارغ از خود و فداکار به نظر می رسند. با این حال، مطالعات وی نشان می دهد که زنبورها در حالت پریشانی و استرس تصمیم هایی به نفع خود و با نادیده گرفتن زنبورهای دیگر می گیرند. زمانی که یک زنبور بسیار گرسنه باشد، تمایل دارد به جای رفتاری به نفع گروه، رفتاری مطابق با نیازهای شخصی خود داشته باشد. اما اینکه آیا بعداً از این رفتار خودخواهانه‌ی خود پشیمان خواهد شد یا خیر سوالی است که باید بررسی های بیشتری پیرامون آن انجام شود.

منبع:

Elizabeth Preston

منابع مفيد:

زنبور عسل

زنبور

آشنايي با زندگي زنبور عسل

نکاتي از زيست شناسي و رفتار شناسي کندوي زنبور عسل

بیشتر ما انسان ها این تجربه را داریم که از صبح یک رژیم غذایی سالم را دنبال می کنیم، اما به محض گرسنه شدن کنترل خود را از دست می دهیم و رژیم را به کلی فراموش می کنیم. زنبورهای عسل نیز مانند انسان ها در مورد غذاهایی که می خورند تصمیم گیری می کنند. اما زمانی که به اندازه‌ی کافی گرسنه شوند، کنترل خود را در این زمینه از دست خواهند داد.

البته واضح است که غذای زنبورها کاملاً متفاوت از غذای انسان‌هاست. غذای زنبور عسل های کارگر عمدتاً شهد گل‌هاست. زمانی که این زنبورها به کندو باز می گردند، این غذا را با خود می آورند و با بقیه ی زنبورها به اشتراک می گذارند. یک زنبور کارگر مسئولیت پذیر باید بهترین منبع شهد را انتخاب کند و نباید در همان ابتدا به هر گلی که رسید از آن شهد بردارد. او همچنین به محض پیدا کردن شهد مناسب باید سایر زنبورها را از مکان آن آگاه کند.

محققان دریافته اند که زنبورهای عسل قادر به کنترل خود هستند. آنها در صورتی که با یک گل کوچک با مقدار کم شهد رو به رو شوند خود را کنترل می کنند و از آن تغذیه نمی کنند، بلکه به جستجو ادامه می دهند تا گلی بزرگتر با شهد بیشتر برای کندو پیدا کنند. اما آیا زنبورها همیشه تصمیمی که به نفع زنبورهای کندو باشد را به تصمیمی که به نفع خودشان باشد ترجیح می دهند؟ اگر یک زنبور بسیار گرسنه باشد، ممکن است گرسنگی خود را مهم تر از گرسنگی زنبورهای دیگر در کندو بداند؟

به منظور بررسی این موضوع، Christopher Mayack بیولوژیست دانشگاه Martin Luther در آلمان دسته ای از زنبورهای عسل جوان را جمع آوری نمود. وی زنبورها را در معرض بوهای شیمیایی مختلفی قرار داد و سپس به عنوان پاداش به آنها شکر داد. این کار باعث شد زنبورها هر بوی خاص را با پاداش مخصوص خود بشناسند. پاداش بعضی از بوها مقدار زیادی شکر بود و پاداش برخی دیگر مقداری کم. یک گروه از این زنبورها این پاداش ها را بلافاصله دریافت می کردند. اما در گروهی دیگر، پاداش های کوچک با تأخیر یک ثانیه ای و پاداش های بزرگ با تأخیری پنج ثانیه ای به آنها داده می شد. زنبورهایی که پاداش ها با تأخیر به آنها داده می شد، همچنان بوهایی که مربوط به پاداش های بزرگتر بود را ترجیح می دادند، با وجود اینکه مجبور بودند زمان بیشتری برای آن صبر کنند. اگر این زنبورها در شرایط طبیعی به دنبال شهد گل باشند نیز از کنار گل های کوچک عبور می کنند تا بتوانند گل های بزرگتر با شهد بیشتر را پیدا کنند. (اگر بخواهیم مثالی از رفتار انسانی آن بزنیم، می توانیم فردی را در نظر بگیریم که قبل از وعده ی غذایی اصلی، خود را با تنقلات سیر نمی کند و برای غذای اصلی صبر می کند.) پس از این کار، Mayack غذا دادن به زنبورها را متوقف کرد. 6 ساعت، 18 ساعت و یا 24 ساعت بعد، او زنبورها را آزمایش کرد تا تغییرات ایجاد شده در قدرت کنترل آنها را بررسی کند.

این بار زنبورها دو بوی مختلف را همزمان در دو سمت مختلف سرشان حس می کردند. زنبور عسل گرسنه سرش را به هر طرفی که می چرخاند و پوزه ی دراز خود را در جستجوی قند بیرون می آورد، انتخاب او را نشان می داد. پس از شش ساعت گرسنه ماندن، زنبورها معمولاً پاداش بزرگتری را انتخاب می کردند، چه با تأخیر چه بدون تأخیر. هر چه زمان گرسنگی کشیدنشان بیشتر می شد، احتمال اینکه زنبورهای گرسنه پاداش بزرگتر را انتخاب کنند بیشتر می شد. (البته فقط درمورد پاداش هایی که بلافاصله داده می شدند.) زنبورهایی که 24 ساعت گرسنه مانده بودند، هیچ تمایلی به پنج ثانیه صبر کردن برای نوشیدنی شیرین خود نداشتند و بیشترشان پاداش هایی کوچک و سریع را انتخاب کردند. هنگامی که Mayack ترکیب های شیمیایی مغز این زنبورها را مورد بررسی قرار داد در کمال تعجب میزان زیادی dopamine در زنبورهایی که 24 ساعت گرسنگی کشیده بودند پیدا کرد. وی توضیح می دهد که در حیوانات مهره دار، مطالعات نشان داده است که افزایش میزان dopamine در مغز منجر به بیشتر شدن احتمال رفتار ناگهانی و تکانشی می شود. اما استرس در زنبورها معمولاً باعث کاهش dopamine می شود، درنتیجه او انتظار نداشت که گرسنگی بتواند میزان آن را بالا ببرد.

Mayack تأکید می کند که هنوز نمی داند که این میزان اضافی dopamine باعث رفتار تکانشی زنبورها شده است یا خیر. Mayack می گوید که زنبورها یکی از اشکال بسیار کامل زندگی اجتماعی را در بین حیوانات دارند. در نگاه اول آنها کاملاً فارغ از خود و فداکار به نظر می رسند. با این حال، مطالعات وی نشان می دهد که زنبورها در حالت پریشانی و استرس تصمیم هایی به نفع خود و با نادیده گرفتن زنبورهای دیگر می گیرند. زمانی که یک زنبور بسیار گرسنه باشد، تمایل دارد به جای رفتاری به نفع گروه، رفتاری مطابق با نیازهای شخصی خود داشته باشد. اما اینکه آیا بعداً از این رفتار خودخواهانه‌ی خود پشیمان خواهد شد یا خیر سوالی است که باید بررسی های بیشتری پیرامون آن انجام شود.

منبع:

Elizabeth Preston

منابع مفيد:

زنبور عسل

زنبور

آشنايي با زندگي زنبور عسل

نکاتي از زيست شناسي و رفتار شناسي کندوي زنبور عسل