چكيده:
خليج فارس يكي از مناطق استراتژيك جهان است كه علاوه بر موقعيت ويژه سوق الجيشي بيش از شصت و پنج درصد ذخاير نفت و سي درصد ذخاير گاز جهان را دارد. منابع غني ديگر مانند ذخاير زيستي پرتنوع و مرواريد پرارزش، هميشه توجه جهانيان را به خود جلب كرده است. از اين رو، در چند قرن اخير، منطقه خليج فارس صحنه حضور قدرت هاي سياسي، نظامي و اقتصادي جهان بوده است. از اين رو، در چند قرن اخير، منطقه خليج فارس صحنه حضور قدرت هاي سياسي، نظامي و اقتصادي جهان بوده است كه هميشه با مداخلات و اعمال نفوذ بوده است.
جمهوري اسلامي ايران به سبب داشتن بيش از دو هزار كيلومتر سواحل به هم پيوسته در خليج فارس و درياي عمان و داشتن بنادر اصلي و پايانه هاي نفتي عمده بر اين سواحل و جزاير ايراني، نيازهاي دفاعي ويژه اي براي حفاظت از تماميت ارضي، منابع اقتصادي و قلمرو سياسي كشور دارد. حساسيت منطقه به ويژه تسلط بلامنازع ايران بر تنگه هرمز، ايران را هميشه به عنوان عامل تسلط بر تهديد براي منافع بيگانگان پنداشته و براساس آن و در مقابل هميشه تهديداتي براي ايران ايجاد كرده اند.
در اين پايان نامه سعي شده است ضمن ترسيم شرايط حساس منطقه اصول و ضوابط آمايش دفاعي منطقه را در مقابل تهديدات گوناگون در يك برنامه گسترده و دو جانبه تدوين كند. در اين برنامه سعي شده است روابط متقابل ميان امنيت و توسعه در مناطق مرزي و از جمله در اين مناطق مورد مطالعه مورد شناسايي قرار داد و بر اساس آن ملاحظات امنيتي و دفاعي در آمايش سواحل و بنادر جنوب كشور را تعيين و تدوين كرد. براي انجام اين پژوهش از روش تحقيق كيفي، ضمن استفاده از داده هاي كمي، بهره گيري شده است. با انجام تحقيق توصيفي، سعي شده است اطلاعات كمي و كيفي جمع آوري شده از منابع و مأخذ بسيار، ابتدا طبقه بندي و سپس مورد تجزيه و تحليل قرار داد، با تحليل و سنتز اطلاعات و جمع بندي و نتيجه گيري، ضوابط ملاحظات امنيتي و دفاعي در آمايش سواحل و بنادر جنوب كشور تدوين شد. در نتيجه گيري، ابتدا، اصول كلي توسعه سواحل و جزاير جنوب كشور به صورت سه اصل درون زايي، ارتباط دهي و محروميت زدايي، تعيين شد. پس از آن اصول كلي دفاعي- امنيتي در آمايش سواحل و جزاير جنوب كشور در سه اصل: آمادگي دفاعي، امنيت عمومي و هم پيوندي با كشور ارايه شده است. اين اصول و راهبردها  به تدوين سياست ها و دستورالعمل هاي لازم در ادامه كار اين تحقيق، منجر شد.

چكيده:
در اثر بروز جنگ، صدمات و آسيب هاي انساني و مادي سنگيني به شهرهاي كشور وارد مي شود كه با بكارگيري تمهيدات و شيوه هاي پدافند غيرعامل قبل از وقوع جنگ، امكان كاهش آسيب پذيري، وجود دارد. در صورت غفلت و نپرداختن به اين مقوله، هزينه سنگين و ضايعات جبران ناپذيري در اثر وقوع تهديد به بار خواهد آمد. يكي از بهينه ترين روش هاي استفاده از شبكه حمل و نقل زيرزميني شهري (مترو) در تمامي نقاط دنيا، بهره وري دفاعي و پناهگاهي است. بنابراين با افزايش روزافزون جمعيت شهرها (به خصوص كلان شهري مثل تهران به عنوان بزرگترين و پرجمعيت ترين شهر كشور) كه باعث رشد تقاضا براي استفاده از سيستم هاي حمل و نقل درون شهري مطمئن از يك سو و فضاي امن پناهگاهي جهت   بهره برداري در زمان بحران از سوي ديگر، شده است، مي بايست از ايستگاه هاي قطار شهري به نحو احسن و با عملكرد چند منظوره استفاده گردد. لذا انجام چنين تحقيقي در سطح مترو تهران با توجه به شرايط خاص پايتخت بلحاظ سياسي، امنيتي و اجتماعي بسيار حائز اهميت بوده و نتايج حاصل از آن مي تواند در شهرهاي بزرگ كشور كاربرد داشته باشد. پرسش هاي پژوهشي كه اين پايان نامه به آنها پرداخته است به قرار زير مي باشد:
"كاربري هاي مضاعف ايستگاه هاي مترو در شرايط بحران چيست؟- ملاحظات پدافند غيرعامل در ايستگاه هاي سامانه قطار شهري بلحاظ كاركردي كدامند؟" با پاسخ به اين سوالات مي توان "راهكارهاي پدافند غيرعامل در مناسب سازي ايستگاه هاي مترو به عنوان يك فضاي امن" را استخراج و در جهت توسعه تفكر دفاع غيرعامل اقدام نمود.
در اين تحقيق براي رسيدن به پاسخ پرسش ها، علاوه بر شناخت اجزاء اصلي و مهم مترو، نوع تهديدات بررسي و تهديدات اصلي براساس تجارب جهاني معرفي و سلاح معيار اين تهديد مشخص و سپس الزامات مربوطه و پيشنهادات لازم ارائه گرديده است. ضمناً به علت گستردگي موضوع، تحقيقات موردي در يكي از ايستگاه هاي خط يك متروي تهران [ايستگاه دروازه دولت (K1-J4)] در نظر گرفته شده و براي اين منظور برداشت ميداني، منابع كتابخانه اي و انجام مصاحبه صورت گرفت. نتايج حاصل از انجام اين تحقيق گوياي قابليت پدافند غيرعامل در كاهش آسيب پذيري ايستگاه هاي مترو خواهد بود.
 
با توجه به نتايج به دست آمده، شايسته است:
-    در طرح هاي آينده از تمهيدات پدافند غيرعامل دراينگونه پروژه ها استفاده گردد.
-    مطالعات همه جانبه درخصوص عوامل تأثيرگذار در پدافند غيرعامل انواع ايستگاه هاي متروها صورت گيرد.

چكيده:
در طول 8 سال جنگ عراق بر عليه ايران (1367- 1359) صدمات انساني و مادي سنگيني به كشور ما وارد آمد كه با استفاده از تمهيداتي امكان كاهش آنها، قبل و بعد از بحران وجود داشت.
در اين راستا رشته هاي مختلف علوم و به خصوص مهندسي مي توانست مفيد واقع شوند، از جمله "دفاع غيرعامل" كه در صورت ارتقاء كيفيت، نقش مهم و حياتي در امنيت كشور ايفاد مي نمايد. تداوم غفلت و نپرداختن همه جانبه به اين مقوله مي تواند هزينه سنگين ساخت و تخريب مجدد در زمان جنگ و صلح را بر سرمايه ملي تحميل نمايد و ضايعات جبران ناپذيري در تهديدات آتي (مهاجم آمريكا) به بار آورد.
بررسي تجربيات مرتبط با امر پناهگاه سازي و همچنين مطالعات و بررسي موارد مشابه در جزوات و كتب موجود در حد توان نگارنده اين مطلب را روشن نمود كه علاوه بر ضعف هاي فراوان در ساخت و بهره برداري پناهگاه ها از ورودي و   خروجي ها كه يك حلقه بسيار مهم ارتباطي بين بيرون و درون پناهگاه مي باشد، غفلت شده است. طرح پرسش هاي مشخصي كه اين تحقيق به آن پرداخته است به قرار زير مي باشد:
"آيا مي توان از ورودي و خروجي پناهگاه استفاده ديگري نمود؟- استتار و اختفاء و استحكام ورودي و خروجي ها نسبت به مكانيابي پناهگاه چگونه است؟- رابطه ورودي و خروجي ها با دسترسي هاي تأسيسات به پناهگاه چگونه است؟"
به منظور تدوين پاسخ هاي مناسب از روش مطالعه و تحقيق ميداني و استفاده از تجربيات صاحب نظران، دوستان و تجربيات شخصي بهره گرفته شده است. از ديگر كارهاي انجام شده فيش برداري و يا مطالعه تعداد زيادي كتاب و مقاله و مجله و استفاده از برخي كتاب هاي خارجي و بررسي چند مجله نظامي كشورهاي خارجي و سايت هاي اينترنتي بوده است. با توجه به عموم پناهگاه هاي موجود در سطح شهر غيرقابل استفاده و يا متروكه بودند و همچنين بررسي پناهگاه هاي موجود در سطح نيروهاي مسلح هم به خاطر مسائل حفاطتي و امنيتي داراي مشكلات خاص بوده است. لذا تا حد ممكن به بررسي آنها و استفاده از پروژه هاي موجود در محيط كار با حذف اطلاعات كليدي نظامي از آنها استفاده گرديد. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه در مورد ورودي و خروجي ها در زمينه استتار، استحكام و اختفاء با توجه به اصول مكانيابي از توجه كمتري برخوردار بوده يا اصلاً به آن توجهي نشده است. نهايتاً نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه "مباني نظري و ورودي و خروجي با ديدگاه پدافند غيرعامل" بايد به عنوان يك پارامتر اساسي در كليه مطالعات مكانيابي و ساخت پروژه هاي سازه هاي امن از توجه بالايي برخوردار باشند و غفلت از اين مورد موجب ايجاد خسارات جبران ناپذير انساني و اقتصادي خواهد بود.