هر اسمي روي ديدگاه جديد مي‌توانيد بگذاريد، گلوله‌ي آخر، انقلابي، يا هر کليشه اي که براي ديدگاه‌هاي نو به کار مي‌بريم، ولي واقعاً جالب است. آنچه که امروز شاهد آن هستيد، چيزي جز پيداش يک منظومه‌ي شمسي جديد نيست که جلوي چشم شما در حال وقوع است.
خيلي خلاصه: از زماني که امانوئل کانت فرضيه‌ي سحابي خود را در سال ۱۷۵۵ ارائه کرد، دانشمندان قوياً شک داشتند که سيارات از ابرهاي گردابي حول ستاره‌هاي تازه متولد شده، به وجود آمده باشند. پس از گذشت سال‌ها، اين نظريه بيش از آنچه ابتدا تعريف شده بود، پيش رفت. اَبَر رايانه‌ها شبيه سازي مي‌کنند و جزييات پژوهش‌هايي که ستاره‌هاي جوان را مشخص مي‌کند که اطراف آن‌ها قرصي از غبار و گاز در بر گرفته و با آنچه در مُدل‌ها پيش بيني شده، نزديکي بسيار دارد. ولي اين تصوير جديد، که رصدخانه‌ي ALMA آن را ارائه داده، بهترين حالتي است که در آن چگونگي تولد سيارات توضيح داده مي‌شود.

در اين تصوير، به طور خاص به ستاره‌اي به نام HL Tauri نگاهي مي‌اندازيم که تابش زمينه فرکانس بالايي از خود نشان مي‌دهد (از ديد فني با ميلي‌متر و زير‌ميلي‌متر مي‌شناسيم.). اين تابش را ستاره و قرص اطرافش منتشر مي‌کنند. اين تابش همراه با هم هستند و الگويي روزنه مانند دارد، که به نظر بيضوي مي‌رسد، زيرا در زاويه‌اي که مي‌بينيم اينطور به نظر مي‌رسد.
به طور طبيعي، ستاره به خودي خود در مرکز روزنه قرار دارد. ولي واقعاً موجود جالبي است که در تصاوير بخش ناديده بوده (حلقه‌ي تاريک روزنه). اين مکان‌هايي که چيزي در آن‌جا در حال جاروب کردن ماده يا برون‌ريزي از قرص است. آن چيزي که جا مانده قريب به يقين، خانواده‌اي ار سيارات در حال تحول است.
حلقه‌ها را بشماريد! در واقع در حال شمارش تعداد سيارات هستيد. حداقل ۸ تا از آن‌ها در حال شکل‌گيري هستند، و بدون شک بسيار خرده سياره و سنگ نيز شکل خواهد گرفت (معادل با دنباله‌دارها و سيارک‌هاي منظومه‌ي شمسي خودمان). براي ديدن آن‌ها بايد بيشتر زوم کنيم و بخش‌‌‌هاي ناديده‌ي قرص را ببينيم. هشت دنياي جديد در عالم شکل خواهد گرفت. اين اولين بار در تاريخ است که من و شما چنين فرايندي را بدون هيچ مانعي نگاه مي‌کنيم.

پژوهش‌هاي ALMA نشان مي‌دهد که HL Tuari به آنچه‌ ما از سياره‌شناسي مي‌دانيم دانش بسياري خواهد افزود. زمين و باقي سيارات منظومه شمسي چگونه شکل گرفتند، چقدر طول کشيد به اينجايي که الان هستند رسيدند. همين الان هم پژوهش‌ها فراتر رفته است. HL Tauri کمتر از يک ميليون سال دارد و آنقدر جوان است که استانداردهاي ستاره‌اي تازه متولدين را دارد. نظريه‌هاي کنوني پيش بيني مي‌کنند که تشکيل سيارات بايد چند ميليون سال يا بيشتر طول بکشد؛ ولي اين روند ممکن است بسيار سريع‌تر هم پيش برود. مفهوم آن به اين صورت است که تشکيل سياره نسبت به آنچه اخترشناسان تصور مي‌کنند، بسيار ساده‌تر  و شايد بسيار مشترک باشد.
گاهي سيارات، با تمام عوامل اختلالي هم‌ساز نيست؛ اگرچه شارش سريع ماده از ستاره به بيرون، بدون شک روي ترکيب و تحولشان تأثير مي‌گذارد. فرايندهاي مشابهي ۴.۵ ميليارد سال پيش زمين را ساختند. در اساس، دنبال ماشين زماني هستيم

که گذشته‌ي خودمان را نشان دهد. بايد نکته‌ي آخر را هم اضافه کنم که آلما، ابزار اخترشناسي بسيار مهمي ست. عالي ست، فقط چون نور مرئي را رصد مي‌کند، قابليت يک تلسکوپ معمولي را دارد. آلما، آرايه‌اي با ۶۶ آنتن است که مي‌تواند تا ۱۵ کيلومتر باز شود. با ترکيب داده‌ها از آنت‌هاي متفاوت، مي‌تواند تفکيک ۱۰۰۰ برابر بالاتر از هابل به دست دهد. تصوير HL Tauri که آلما گرفته، همچنان شفاف‌ترين تصويري است که تاکنون داريم، ولي آرايه هنوز با تمام توانايي‌ش کار نکرده است.

Credit: ESO/B. Tafreshi/TWAN

منبع:

A new revolutionary New Look at How Planets are Born (Corey S. Powell)

منابع مفيد:

 ايده‌اي بزرگ

اخترشناسي راديويي

راز ناپديد شدن غبار

چهارمين دوره‌ي اکتشاف

 ALMA OBESERVATORY