جهان‌‌‌های کوچک منظومه‌‌‌ی شمسی
سیاره‌‌‌های کوتوله (Dwarf planets) نه آنقدر بزرگ هستند که به عنوان سیاره مطرح شوند و نه آنقدر کوچک هستند که به طبقه‌بندی‌‌‌های کوچک‌تر، مثلاً سیارک‌‌‌ها سقوط کنند. در سال‌‌‌های اخیر، جنجال‌‌‌های زیادی در رابطه با اینکه پلوتو جزو سیاره‌‌‌ها محسوب شود یا نه به راه افتاد. اکنون پلوتو دیگر نهمین سیاره‌‌‌ی منظومه‌‌‌ی شمسی محسوب نمی شود، اما عضو گروه جدیدی شده که اصطلاحاً سیارات کوتوله نامیده می‌‌شوند. ستاره‌شناسان تخمین زده‌اند که در منظومه‌‌‌ی شمسی و کمربند کوئیپر، بیش از ۲۰۰ سیاره‌‌‌ی کوتوله وجود دارند. ممکن است در ابتدای امر تفاوت‌‌‌های میان سیاره‌‌‌ها و سیاره‌‌‌های کوتوله آنچنان محسوس نباشد.
سیاره‌‌‌های کوتوله‌‌‌ی منظومه‌‌‌ی شمسی:
اتحادیه‌‌‌ی بین المللی نجوم (The International Astronomical Union) یک سیاره را اینطور تعریف می‌‌کند: جسمی که در مداری به دور خورشید بگردد و آن قدر جرم و گرانش داشته باشد تا هم بتواند شکل کروی به خود بگیرد (تعادل هیدرواستاتیکی) و هم مسیر مداری خود را از خرده اجرام جاروب کند و آن‌‌‌ها را در دام گرانشی خود جذب کند. این معیار اخیر، همان موضوعی است که سیاره‌‌‌ها و سیاره‌‌‌های کوتوله را از هم متمایز می‌‌کند. یک سیاره قادر است خرده اجرام روی مدار خود را جاروب کند، یعنی یا آن‌‌‌ها به خود جذب می‌‌کند و یا آن‌‌‌ها را از مدار خود به بیرون براند. اما گرانش یک سیاره‌‌‌ی کوتوله برای این پدیده کافی نیست.
در سال ۲۰۱۴ اتحادیه‌‌‌ی بین المللی نجوم پنج سیاره‌‌‌ی کوتوله را معین کرد: سرس، پلوتو، اریس، هائومیا و ماکیماکی. دو جرم دیگر هم در منظومه‌‌‌ی شمسی هستند که می‌‌توانند در گروه سیاره‌‌‌های کوتوله قرار بگیرند. آن‌‌‌ها سدنا (Sedna) و کوار (Quaoar) هستند که مدارهایشان بسیار دورتر از مدار پلوتو است. همچنین تصور می‌‌شود جرمی به نام ۲۰۱۲ VP113 هم در فاصله‌‌‌ی بسیار دوری از خورشید، یعنی در ورای مرزهای شناخته شده‌‌‌ی منظومه‌‌‌ی شمسی قرار دارد که می‌‌تواند عضو گروه سیاره‌‌‌های کوتوله باشد. طبق اعلام ناسا، محققان معتقدند که تعداد سیاره‌‌‌های کوتوله‌‌‌ی کشف نشده در منظومه‌‌‌ی شمسی بیش از یکصد سیاره است.
مسئله‌‌‌ی دسته‌بندی سیاره‌‌‌ها به دو گروه سیارات عادی و کوتوله همچنان موضوع مناظره‌‌‌ها و بحث‌‌‌های داغی میان دانشمندان است. پروژهی فضاپیمای افقهای نو (New Horizons) که به ملاقات سیاره‌‌‌ی پلوتو رفت، تا حدی به این بحث‌‌‌ها دامن زد. آلن استرن (Alan Stern)، پژوهشگر اصلی پروژهی افقهای نو در سال ۲۰۱۱ طی مصاحبه‌ای گفته بود: «ما در علم، اشیا را بر حسب آنچه هستند تعریف می‌‌کنیم، نه بر اساس آنچه که در اطرافشان وجود دارد. صرف وجود خرده اجرام در مدار پلوتو نمی‌توان این سیاره را از گروه سیارات منظومه‌‌‌ی شمسی حذف کرد.» او اخترفیزیکدان مشهور نیل دگراس تایسون (Neil de Grasse Tyson) را برای صحبت پیرامون پلوتو به مناظره دعوت کرد، اما تایسون دعوت او را نپذیرفت و به جای آن در کنفرانس علمی مناظره‌‌‌ی بزرگ سیاره شرکت کرد.
در اواخر سال ۲۰۱۴ مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسون (Harvard-Smithsonian Center) سه مناظره میان محققان را با عنوان «سیاره چیست؟» را منتشر کرد. در انتهای این مناظره اکثر حاضران به این که پلوتو به عنوان یک سیاره درنظر گرفته شود رأی دادند. آیا سیاره‌‌‌های کوتوله اجرامی غیر از سیاره‌‌‌ها هستند؟ و یا فقط در دسته‌بندی علمی و برای سهولت در بررسی در گروه مجزایی قرار می‌‌گیرند؟ به نظر می‌‌رسد این مسئله در آینده‌ای نزدیک حل نخواهد شد.
منبع:
Space
The planets
IAU
منابع مفید:
اولین دیدار با پلوتو
مقصد بعدی افقهای نو
شکار برای سیاره نهم آغاز شده است! (بخش اول(
شکار برای سیاره نهم آغاز شده است! (بخش دوم(
زمین شناسی پلوتو
پروژه وایز
پروژهی دوقلوهای ویجر
Pluto (NASA)
Eris (NASA)
Destination Pluto (Space)