«نخبه» به فرد برجسته و کارامدی اطلاق می‌شود که اثرگذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ‌سازی و مدیریت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارافرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نواوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه‌ی علمی و اعتلای جامعه‌ی انسانی کشور گردد.

«استعداد برتر» نیز به فردی اطلاق می‌شود که به‌صورت بالقوه نخبه بوده ولی هنوز زمینه‌های لازم برای شناسایی کامل و یا بروز استعدادهای ویژه‌ی او فراهم نشده است.

هم‌چنین تعاریف فوق شامل استعدادهای برتر و نخبگان بخش‌های مختلف از قبیل: علمی و فناوری، آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، هنری و مدیریتی می‌باشد.

سخنگوی بنیاد نخبگان از ابلاغ آیین‌نامه‌ی احراز استعدادهای برتر و نخبگی از سوی «محمود احمدی‌نژاد» رئیس‌جمهوری خبر داد.

به‌گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) به‌نقل از «پایگاه اطلاع رسانی دولت»، با این ابلاغ، شرایط احراز استعدادهای برتر و نخبگی تعیین گردید.

«امیرحسین طاهری» سخنگوی بنیاد ملی نخبگان افزود: براساس مقدمه‌ی این آیین‌نامه - که در هشت ماده و هفت تبصره به تصویب رسیده است - آیین‌نامه‌‌ی احراز استعدادهای برتر و نخبگی به‌منظور تحقق بخشیدن به تأکید مقام معظم رهبری در «استفاده‌ی صحیح و مناسب از ظرفیت‌های علمی نخبگان در راستای توسعه‌ی همه‌جانبه‌ی کشور» و در اجرای ماده‌ی چهار اساسنامه‌ی بنیاد ملی نخبگان درباره‌ی «تعریف نخبه و احراز استعدادهای برتر و نخبگی افراد» تصویب شده است.

به‌گفته‌ی وی، هدف از تصویب آن منطقی کردن و تعریف شاخص‌های علمی، استانداردسازی معیارها و فرایندهای شناسایی و معرفی نخبگان و استعدادهای برتر هر بخش بوده است.

«طاهری» افزود: طبق آیین‌نامه‌ی ابلاغی، «نخبه» به فرد برجسته و کارامدی اطلاق می‌شود که اثرگذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ‌سازی و مدیریت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارافرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نواوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه‌ی علمی و اعتلای جامعه‌ی انسانی کشور گردد.

«استعداد برتر» نیز به فردی اطلاق می‌شود که به‌صورت بالقوه نخبه بوده ولی هنوز زمینه‌های لازم برای شناسایی کامل و یا بروز استعدادهای ویژه‌ی او فراهم نشده است.

هم‌چنین تعاریف فوق شامل استعدادهای برتر و نخبگان بخش‌های مختلف از قبیل: علمی و فناوری، آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، هنری و مدیریتی می‌باشد.

رئیس دفتر معاون اول رئیس‌جمهور افزود: طبق ماده‌ی 3 این آیین‌نامه در تعیین و احراز شرایط نخبگی، فرایندهای تعریف و تجربه‌شده توسط نهادهای برگزیننده‌ی نخبگان هربخش پذیرفته شده و با جهت‌گیری علمی و عقلایی سیاست‌های موجود هماهنگ و معیارهای وضع شده در صورت لزوم تقویت و یا اصلاح می‌گردد.

«طاهری» اضافه کرد: براساس ماده‌ی 4 آیین‌نامه‌ی احراز استعدادهای برتر و نخبگی افرادی که دارای یکی از ویژگی‌های زیر باشند استعداد برتر یا نخبه شناخته می‌شوند:

- برگزیدگان المپیادهای علمی معتبر داخلی و جهانی شامل:

الف - نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر جهانی و بین‌المللی دانش‌اموزی با تأیید وزارت آموزش و پروش به‌عنوان «نخبه».

ب - راه‌یافتگان مرحله‌ی نهایی المپیادهای معتبر جهانی بین‌المللی دانش‌اموزی با تأیید وزارت آموزش و پرورش به‌عنوان «استعداد برتر».

ج - نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر بین‌المللی دانشجویی با تأیید وزارتین علوم و بهداشت به‌عنوان «نخبه».

د - نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر علمی دانشجویی کشور با معرفی وزارتین علوم و بهداشت به‌عنوان «استعداد برتر».

هـ - نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر علمی دانش‌اموزی کشور با معرفی وزارت آموزش و پرورش به‌عنوان «استعداد برتر».

برگزیدگان از میان آزمون‌های سراسری شامل:

الف - برگزیدگان از میان رتبه‌های برتر آزمون‌های سراسری مقطع کارشناسی از میان ‪ ۱۰۰ نفر اول برای رشته‌های ریاضی و فیزیک، ۵۰ نفر اول برای رشته‌های علوم تجربی،‪ ۵۰ نفر اول برای رشته‌های علوم انسانی و‪ ۲۰ نفر اول برای رشته‌های هنر به‌عنوان «استعداد برتر».

مخترعان و مکتشفان شامل:

الف - برگزیدگان مسابقات و جشنواره‌های علمی معتبر داخلی و خارجی از قبیل: جشنواره‌ی بین‌المللی خوارزمی، جشنواره‌ی جوان خوارزمی و جشنواره‌ی علوم پزشکی رازی با معرفی وزارتین علوم و بهداشت و تأیید بنیاد به‌عنوان «استعداد برتر».

ب - برگزیدگان از میان مخترعان و مکتشفان ایرانی که اختراع و اکتشاف آنان در مراجع ذیصلاح داخلی و یا خارجی به‌ثبت رسیده باشد به‌عنوان استعداد برتر (بنیاد تعیین‌کننده‌ی مراجع ذیصلاح است).

دانش‌آموختگان شامل:

برگزیدگان از میان نفرات اول دانش‌آموخته‌ی رشته‌های دانشگاهی (کارشناسی و بالاتر) داخل کشور و حوزه‌های علمیه (سطح یک و بالاتر) با معرفی «وزارتین علوم و بهداشت» و «مدیریت حوزه‌ی علمیه‌ی قم و خراسان» به‌عنوان «استعداد برتر».

برترین‌های مسابقات علوم قآرنی شامل:

برگزیدگان نفرات اول تا سوم مسابقات معتبر قرآنی داخلی و بین‌المللی با تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان استعداد برتر.

شخصیت‌های برجسته‌ی علمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شامل:

الف - برگزیدگان از میان محققان ایرانی که براساس معیارهای مؤسسات معتبر اطلاعات علمی بین‌المللی و داخلی به‌لحاظ تعداد ارجاعات به مقالات آن‌ها و یا سایر شاخص‌های مرتبط به‌عنوان پژوهشگران و دانشمندان ملی و بین‌المللی قرار گرفته‌اند با معرفی وزارتین علوم و بهداشت به‌عنوان «نخبه».

ب - برگزیدگان از میان افرادی که برای حل مشکلات ملی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور راهکارهای مناسبی ارائه کرده‌اند و این راهکارها تجربه شده و نتایج حاصل از آن به تأیید مراجع ذیربط رسیده باشد با انتخاب بنیاد به‌عنوان «استعداد برتر».

ج - برگزیدگان از میان افرادی که در هریک از رشته‌ها و گروه‌های علمی اعم از علوم انسانی و معارف اسلامی، علوم پایه، فنی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و هنر، نظریه یا تئوری جدید ارائه کرده و از سوی مراجع معتبر ملی و بین‌المللی مربوطه، تأثیرگذار شناخته شده باشد به‌عنوان «استعداد برتر» (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

د - برگزیدگان از میان مؤلفان و مترجمان کتب، نویسندگان مقالات، واعظان و شاعران که آثار فاخر ایشان دارای نقش مهم و تأثیر ویژه در توسعه‌ی مرزهای دانش و فناوری یا تربیتی و اخلاقی در حوزه‌ی مربوط بوده است به‌عنوان «استعداد برتر» (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

آفرینندگان آثار بدیع و ارزنده‌ی ادبی و هنری شامل:

برگزیدگان از میان آفرینندگان آثار بدیع و ارزنده‌ی هنری در حوزه‌های موسیقی، نقاشی، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، معماری و غیره با معرفی مراجع معتبر و انتخاب بنیاد به‌عنوان «استعداد برتر» (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری شامل:

الف - برگزیدگان از میان اعضای هیأت علمی که در مراتب دانشگاهی کار ممتاز و شاخصی را انجام داده‌اند به‌عنوان «استعداد برتر».

ب - برگزیدگان از میان اساتید نمونه و ممتاز در سطح کشور براساس ضوابط وزارتین علوم و بهداشت به‌عنوان «استعداد برتر».

ج - برگزیدگان از میان پژوهشگران نمونه‌ی کشوری براساس ضوابط وزارتین علوم و بهداشت به‌عنوان «استعداد برتر».

مدرسین و محققین علوم حوزویشامل:

الف - برگزیدگان از میان مدرسین حوزه‌های علمیه کشور که تدریس می‌نمایند براساس ضوابط شورای عالی حوزه‌ی علمیه‌ی قم به‌عنوان «استعداد برتر».

ب - برگزیدگان از میان محققین برتر حوزوی با معرفی شورای‌عالی حوزه‌ی علمیه‌ی قم به‌عنوان «استعداد برتر».

مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان در ادامه تصریح کرد: در خصوص جشنواره‌ها و مسابقه‌های علمی نیز با تأیید وزارتین علوم و بهداشت و در موارد خاص با تأیید بنیاد در خصوص اعتبار، تصمیم‌گیری خواهد شد و در مواردی که برای «برگزیدگان» مرجع ذکر نشده است، مرجع گزینش «بنیاد» است.

وی افزود: طبق ماده‌ی 5 آیین‌نامه‌ی ابلاغی، پیشنهاد استعداد برتر و نخبگی می‌تواند هم از سوی افراد واجد شرایط و هم از سوی نخبگان و استعدادهای برتر شناخته شده و هم از سوی نهادها و سازمان‌ها به بنیاد صورت گیرد.

«طاهری» در پایان با گام بزرگ توصیف کردن ابلاغ این آیین‌نامه در راستای رسیدگی به مشکلات نخبگان افزود: نحوه‌ی حمایت از استعدادهای برتر و نخبگان و سایر موارد براساس آیین‌نامه‌ها و ضوابطی خواهد بود که توسط هیأت امنای بنیاد ملی نخبگان پیشنهاد و به‌تصویب می‌رسد.

وی افزود: موارد خاص و هم‌چنین موارد پیش‌بینی نشده یا دارای ابهام در شرایط احراز استعدادهای برتر و نخبگی و مراجع تأییدکننده بنا به تصویب هیأت امنای بنیاد ملی نخبگان خواهد بود.