بهگزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تلخ شدن عصارهی میوههای مرکبات یکی از مشکلات بزرگ تولیدکنندگان این محصولات است زیرا بازارپسندی و ارزش اقتصادی عصارهها را بهشدت کاهش میدهد.
علت تلخ شدن عصارهی میوهی مرکبات، تغییر و تحول لیمونوییدها و تولید مادهی تلخ لیمونین است.
لیمونوییدها دستهای از ترکیبات تریترپنوییدی هستند که در خانوادهی مرکبات مشاهده میشوند.
دکتر «فریبرز زارع نهندی» دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس - که در پژوهشهای رسالهاش به بررسی این موضوع پرداخته است - با بیان این مطلب خاطرنشان کرد: تلخی لیمونوییدی یا تلخی تأخیری عصارهی مرکبات بهتدریج ضمن فراوری عصارههای مرکبات رخ میدهد.
گرچه پیشمادهی سازندهی لیمونین در تمام گونههای مرکبات وجود دارد برخی از گونهها بهتلخی تأخیری حساس هستند.
در گونههای غیرتلخ مرکبات، بیان ژن «لیمونویید گلوکوزیل ترانسفراز» باعث سنتز آنزیم مربوطه شده و این آنزیم واکنش افزوده شدن گلوکز به پیشمادهی لیمونین را کاتالیز کرده و در نهایت ترکیب بدون مزهای بهنام «لیمونویید گلوکوپیرانوزید» تولید خواهد شد.
وی در خصوص مراحل تحقیق خود گفت: در این پژوهش، ژن «لیمونوبید گلوکوزیل ترانسفراز» از پرتقال تامسون، پرتقال محلی شهسوار، لیموشیرین، نارنگی، ساتسوما، نارنج و گریپفروت جداسازی شد.
بررسیها بر روی توالیهای نارنگی ساتسوما (بدون تلخی تأخیری محسوس) و نارنج (دارای تلخی تاخیری متوسط) کاملاً مشابه هستند.
ارزیابیهای انجام شده بهوضوح نشان داد علت تلخی تأخیری عصارهی مرکبات بهعلت عدم حضور ژن «لیمونویید گلوکوزیل ترانسفراز» یا وجود آللهای موتانت و ناکارمد از این ژن در گیاه نیست زیرا توالی نوکلئوتیدی گونهی لیموشیرین با توالی گونهی نارنگی ساتسوما یکسان است.
«زارع نهندی» افزود: در این تحقیق همچنین تغییر بیان ژن در طی نمو میوه ارزیابی شد؛ بدینمنظور «ار.ان.ای» (RNA) کل از برگها و آلبدوی میوهی گونههای مورد مطالعه استخراج و سپس «سیدیانای» (cDNA) تکرشتهای در حضور آنزیم «ام. مولو» (M-Mulv) و پرایمر معکوس سنتز شد.
نتایج نشان داد که نسخهبرداری از این ژن در لیموشیرین خیلی دیر آغاز میشود ولی نسخهبرداری در نارنگی ساتسوما خیلی زود شروع میشود.
وی با بیان اینکه بیان این ژن در برگها حدود 150 روز بعد از مرحلهی تمام گل در نارنج و نارنگی ساتسوما شروع میشود خاطرنشان کرد: در 210 روز بعد از مرحلهی تمام گل، بیان ژن در برگ و آلبدوی تمام گونههای مورد مطالعه مشاهده شد.
بهعلاوه نتایج مطالعههای نشان میدهد الگوی بیان ژن «لیمونویید گلوکوزیل ترانسفراز» در برگها ارتباط مشخصی با سطوح تلخی در میوههای مرکبات مورد مطالعه نداشت.
در مجموع نتایج نشان داد تلخی تأخیری در بعضی از گونههای مرکبات بهدلیل بیان دیر هنگام «لیمونویید گلوکوزیل ترانسفراز» است.
بنابراین گزارش این پژوهش در قالب رسالهی دکتری تخصصی «فریبرز زارع نهندی» با راهنمایی دکتر «سامان حسینخانی» و دکتر «ذبیح الله زمانی» و با مشاورهی دکتر «اسدی» و دکتر «رضا امیدبیگی» در دانشکدهی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد.