با ظهور دین مبین اسلام، توجه به علوم در سرزمین‌های اسلامی، به صورت فزاینده‌ای رونق گرفت.
یکی از علومی که مسلمانان به آن توجه بسیاری داشتند، پزشکی بود، در این مطالب، به معرفی نخستین پزشکان در تمدن اسلامی می‌پردازیم و با آثار و فعالیت‌های آنان به طور مختصر آشنا می‌شویم.
ابن بختیشوع: (پزشک، مترجم آثار پزشکی) جرجيس بن جبريل بن بختيشوع تا 765 - 766 در خدمت بيمارستان جندي‌شاپور بود، در آن هنگام منصور او را به بغداد خواند؛ او در 769 - 770 به جندي‌شاپور بازگشت و در 771 درگذشت. پزشك مسيحي (نسطوري) ايراني؛ نخستين پزشكي كه از يك خانواده‌ی بزرگ از پزشكان مي‌شناسيم (يعني خانواده‌ی بختيشوع). افراد آن با عده‌ی زيادي از خلفاي عباسي مربوط بودند و در قرون هشتم و نهم میلادی بر طب اسلامي تأثير عميقي گذاشتند. گويند او نخستين كسي بود كه به درخواست خليفه آثار طبي را به عربي ترجمه كرد.
ابن ماسویه: (پزشک) ابوزكريا يوحنا بن ماسويه فرزند داروسازي در جندي‌شاپور بود، كه به بغداد آمد و نزد جبريل بن بختيشوع تحصيل كرد، در 857 در سامرا درگذشت. پزشك مسيحي كه به سرياني و عربي مي‌نوشت. معلم حنين بن اسحاق. نوشته‌هاي طبي خودش به عربي بود، ولي آثار طبي يوناني متعددي را هم به سرياني ترجمه كرد. معتصم در حدود 836 برايش ميمون‌هايي فراهم كرد تا به كالبدشكافي آنها بپردازد. آثار كالبدشناسي و طبي زيادي به نام اوست، مخصوصاً دغل‌العين، كه قديم‌ترين رساله‌ی منظم چشم‌پزشكي موجود به زبان عربي است، و كتاب‌النوادر الطبية كه ترجمه‌ی لاتيني آن در قرون وسطي رواج زيادي داشت.
رازی: (پزشک، شیمیدان) ابوبكر محمدبن زكريا رازي مقارن نيمه‌ی سده‌ی نهم در ري زاده شد، در ري و بغداد پرآوازه گشت در 923 - 924 درگذشت. پزشك، فيزيك‌دان، كيمياگر. بزرگ‌ترين پزشك باليني در اسلام و قرون وسطي. نظريه‌ی جالينوس را با معلومات وسيع خويش و حكمت بقراطي حقيقي توأم ساخت. معلومات شيميايي خود را در طب به كار برد، و او را بايد نياي پزشك - شيمي‌دانان دانست. كتاب الحاوي مهم‌ترين آثار متعدد اوست كه دايرةالمعارف طبي عظيمي است حاوي گزيده‌هاي زيادي از مؤلفان يوناني و هندي و مشاهدات خودش؛ كتاب الطب المنصوري تأليف كوچك‌تري در ده مقاله، كه بيشتر مبتني بر علوم يوناني است؛ و بالاخره كتاب الجَدَري و الحصبه، كه قديم‌ترين توصيف آبله و شاه‌كار طب اسلامي است. كارهاي متعددي در زمينه‌ی بيماري‌هاي زنان، مامايي و جراحي چشم را مي‌توان در آثار او پي‌جويي كرد.
او تحقيقاتي در وزن مخصوص به وسيله‌ی تعادل مايعات انجام داد كه خود آن را الميزان الطبيعي ناميد. رساله‌هاي متعددي در شيمي بدو منسوب است، و يكي از آنها (به نام سِفْرالاسرار ، كه صحت انتسابش مسلم نيست ؟) حاوي فهرستي از 25 ابزار شيميايي است.وی براي طبقه‌بندي اجسام شيميايي هم كوشش‌هايي كرد.
منبع :
مقدمه بر تاریخ علم، نوشته جرج سارتن، ترجمه غلامحسین صدری افشار، انتشارات علمی و فرهنگی
منابع برای مطالعه بیشتر:
طبقه بندی طب سنتی در رشد
سلسه های ایران در رشد
دانشمندان مسلمان ایرانی علم نجوم در دوره های اسلامی
پزشکی در جهان اسلام
دوران طلایی اسلام
نخستین پزشکان در تمدن اسلامی 2