زنگ تفریح شماره 96
در این بخش مشابه سه زنگ تفریح قبلی و به دلیل اهمیت بالای پروتئین در موجودات زنده به تشریح فرآیند سنتز پروتئین پرداخته میشود. به دنبال مراحل فعال شدن اسیدهای آمینه (زنگ تفریح شماره 93)، اتصال اسید آمینه آغازگر به ریبوزوم و mRNA (زنگ تفریح شماره 94) و طویل سازی زنجیر پلی پپتیدی (زنگ تفریح شماره 95) مرحله مهمی که در این مبحث به آن پرداخته میشود، فرآیند خاتمه سنتز پروتئین و جدایی آن از mRNA و ریبوزوم است. مرجله طویل سازی پروتئین تا زمانی انجام میشود که ریبوزوم آخرین اسید آمینه کد شده توسط mRNA را اضافه کند. اتمام سنتز زنجیر پروتئینی نیازمند حضور یکی از 3 کدون خاتمه موجود در مولکول mRNA یعنی UAA، UAG و UGA بلافاصله پس از آخرین اسید آمینه کد شده است. اشتباهات احتمالی موجود در مرحله اتمام سنتز بسیار خطرناک است. در باکتریها به دنبال قرارگیری یکی از کدونهای خاتمه در جایگاه A ریبوزوم، 3 فاکتور خاتمه (Release factors)شامل RF2، RF1 و RF3 با هیدرولیز پیوند انتهایی پپتیدیل- tRNA، رهاسازی پلی پپتید آزاد و آخرین tRNA بدون بار از جایگاه P و تفکیک ریبوزوم 70s به زیرواحدهای 50s و 30s منجر به اتمام سنتز پروتئین میشوند. RF1 کدونهای خاتمه UAG و UAA را شناسایی نموده و RF2 کدونهای خاتمه UGA و UAA را شناسایی مینماید. بر حسب کدون خاتمه موجود، RF1 یا RF2 به کدون خاتمه اتصال یافته و با القای فعالیت آنزیم پپتیدیل ترانسفراز منجر به انتقال پلی پپتید در حال رشد به مولکولهای آب (به جای اتصال به اسید آمینه دیگر، به زنگ تفریح شماره 95 مراجعه شود) میشود.گرچه فعالیت دقیق RF3 هنوز مشخص نشده است، به نظر میرسد که این فاکتور در جداسازی زیرواحدهای ریبوزوم نقش دارد.
به طور کلی فرآیند سنتز پروتئین نیازمند انرژی قابل توجهی است. با مراجعه به زنگ تفریح 93 تا 96 میتوان به خوبی به این موضوع پی برد. به طور کلی میتوان گفت که به ازای تشکیل هر پیوند پپتیدی نیاز به 4 پیوند پر انرژی است. توجه به این موضوع که سلول برای تشکیل چنین پلیمرهایی، این چنین مبالغ بالایی از انرژی را صرف میکند نشانگر اهمیت بالای این پلیمرها در کلیه فرآیندهای زیستی موجودات زنده است. از طرفی دیگر نیاز بالای سلول به این پلیمرها، الزام سنتز سریع پلی پپتید در حال سنتز را به عنوان چالشی جدی برای سلول مطرح مینماید. تکامل برای چنین نیازی هم راه حلی مناسب ارائه داده است: پلی زوم مجموعهای متشکل از 10 تا 100 ریبوزوم بسیار فعال هستند که در آنها یک مولکول mRNA در فواصل کوتاه توسط این ریبوزومها احاطه شده و منجر به سنتز سریع پروتئین میشود.