حفره‌ي لايه‌ي اُزُن قطب جنوب در سال 2015 بزرگتر از هميشه شده است.
دانشمندان ناسا و سازمان ملي اقيانوس‌شناسي و هواشناسي (NOAA) اعلام کرده‌اند که سوراخي که چندين سال است در بالاي قاره‌ي جنوبگان ايجاد شده، امسال بزرگتر از سال‌هاي قبل شده است. اين حفره در تاريخ دوم اکتبر امسال به بزرگترين مساحت خود، يعني چيزي حدود ۲۸۰۲ کيلومتر مربع رسيد. اين مساحت حتي از قاره‌ي امريکاي شمالي نيز بزرگتر است. در طول ماه اکتبر اين حفره همچنان بزرگ باقي ماند و توجه مراکز اقليم‌شناسي دنيا را به خود معطوف کرد. امسال قاره‌ي جنوبگان سرماي بسيار شديد و غيرمنتظره‌اي را تجربه کرد. از طرفي لايه‌ي استراتوسفر روي اين قاره امسال پويايي بسيار کمي داشت و در اکثر روزها در شرايط ايستا بود. به همين دليل حفره‌اي با اين ابعاد در بالاي قطب جنوب گسترش پيدا کرده است.
براي مقايسه خوب است بدانيد که سال گذشته، بيشترين مساحت سوراخ لايه‌ي اُزُن ۲۴.۱ کيلومتر مربع بود که در روز ۱۱ سپتامبر گزارش شد. در مجموع اگر بيشينه‌ي مساحت حفره‌ي لايه‌ي اُزُن جنوبگان را از سال ۱۹۹۱ تا سال ۲۰۱۵ بررسي کنيم، به اين نتيجه مي‌رسيم که مساحت سوراخ در سال جاري، رتبه‌ي چهارم را در ميان اين سال‌ها دارد.
پاؤل نيومن (Paul A. Newman)، دانشمند ارشد زمين‌شناسي در مرکز پرواز فضايي گودارد در ايالت مريلند مي‌گويد: «امسال شاهد رشد حفره‌ي لايه‌ي اُزُن در قاره‌ي جنوبگان بوديم. اما اين پديده عجيب و غير قابل توضيح نيست. در واقع با مشاهده‌ي سرماي شديد لايه‌ي استراتوسفر و دانستن شيمي اتمسفر اين ناحيه، گسترش يافتن سوراخ لايه‌ي اُزُن قابل پيش‌بيني بود.»
تخريب مولکول‌هاي اُزُن در اتمسفر بالاي قطب جنوب اولين بار در دهه‌ي ۱۹۸۰ تشخيص داده شد. اين حفره هر سال در ماه‌هاي اوت و سپتامبر که نيمکره‌ي جنوبي زمين فصل بهار را مي‌گذراند گسترش پيدا مي‌کند. زيرا در اين زمان مقادير زيادي از اشکال شيميايي فعال کلر و برم در لايه‌ي استراتوسفر وجود دارند. حجم بسيار زيادي از اين مولکول‌هاي درشت حاوي کُلُر و بُرُم توسط فعاليت‌هاي انساني آزاد شده و به اتمسفر مي‌روند. مقدار اين مولکول‌هاي مخرب در جو از ابتداي دهه‌ي ۱۹۹۰ تا کنون رو به افزايش است.
برايان جانسون (Bryan Johnson)، محققي از آزمايشگاه پژوهشي زمين در کلرادو مي‌گويد: «امسال ابزارهاي اندازه‌گيري ما که در يک بالن به اتمسفر فرستاده شدند، نشان دادند که لايه اُزُن در بالاي قاره‌ي جنوبگان، در ارتفاع ۱۴ تا ۱۹ کيلومتري از سطح زمين، تقريباً به طور کامل تخريب شده است. ما همه ساله پديده‌ي تخريب لايه اُزُن در ماه سپتامبر را مي‌بينيم و در ابتداي ماه اوت، تقريباً ۹۵ درصد از اين لايه در بالاي قطب جنوب تخريب مي‌شود. اما امسال اين پديده دو هفته بيشتر از هر سال دوام آورده است و ميزان تخريب نزديک به ۱۰۰ درصد است.»
 |
اُزُن يک مولکول سه اتمي اکسيژن است. رنگ اين اتم‌ها آبي است و ۹۰ درصد آن‌ها در لايه‌ي استراتوسفر (پوش کره) مشاهده مي‌شوند. مابقي مولکول‌هاي اُزُن در لايه‌ي تروپوسفر (گشت کره) هستند. لايه‌ي اُزُن استراتوسفري سپر محافظتي کره‌ي زمين در برابر اشعه‌ي فرابنفش خورشيد است. نور فرابنفش به طور با القوه براي موجودات زنده مضر است. از جمله مهم ترين زيان‌هاي نور فرابنفش بروز بيماري‌هايي مانند سرطان پوست، تضعيف سيستم ايمني و آب مرواريد چشم است. همچنين اين اشعه موجب تخريب گياهان نيز مي‌شود. احتمالاً در ماه‌هاي آينده آثار بزرگ بودن حفره‌ي امسال لايه‌ي اُزُن در سطح زمين، به ويژه در نيمکره‌ي جنوبي مشاهده خواهد شد.
منبع:
کتاب زمین گرم، تألیف یوسف ثبوتی، انتشارات گیتاشناسی، پاییز 1390
منابع مفید: