اخترشناسان برای نخستین بار با بهرهگیری از رصدخانهی «سیستم استروسکوپی با انرژی بالا» (High Energy Stereoscopic System) (H. E. S. S.) منشأ پرتو گامایی را در فضا یافتهاند که همانند یک ساعت طبیعی عمل میکند. بهگزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این پرتوها - که از پرانرژیترین پرتوهای گامای کشف شده هستند - از یک سیستم دوتایی با عنوان LS ٥٠٣٩ گسیل میشوند. این سیستم که از ستارهای آبیرنگ با جرمی بیست برابر جرم خورشید به دور همدمی ناشناخته – بهاحتمال زیاد یک سیاهچاله - تشکیل شده برای نخستین بار توسط تیم «سیستم استروسکوپی با انرژی بالا» (High Energy Stereoscopic System) (H. E. S. S.) در سال ٢٠٠٥ میلادی کشف شد. ما از دههی ١٩٦٠ میلادی - زمانی که نخستین تب اختر رادیویی تحتعنوان Little Green Men-1 کشف شد - با گسیل منظم پرتوهای گاما آشنا هستیم اما برای نخستین بار است که چنین سیگنالهای منظمی از پرتوهای گامای پر انرژی (١٠٠ هزار بار پر انرژیتر نسبت به مورد قبلی) کشف شده است. در این سیستم، دو جرم در فاصلهای نزدیک (٥/١ تا ٥/٢ برابر فاصلهی زمین تا خورشید) هر چهار روز یک بار به دو یکدیگر میگردند. «دکتر پائولا چادویک» عضو تیم «سیستم استروسکوپی با انرژی بالا» (High Energy Stereoscopic System) (H. E. S. S.) از دانشگاه دورام در این زمینه میگوید: چگونگی تغییر پرتوهای گاما، LS ٥٠٣٩ را به آزمایشگاهی ویژه برای بررسی افزایش شتاب اجسام در نزدیکی سیاهچالهها تبدیل کرده است. مکانیزمهای مختلف در تغییر سیگنالهای پرتو گامایی که به زمین میرسند تأثیرگذارند. با بررسی این تغییرها، دانشمندان قادر خواهند بود تا اطلاعات بسیار ارزشمندی پیرامون سیستمهای دوتایی از جمله LS ٥٠٣٩ و تحولهایی - که در اطراف یک سیاهچاله صورت میگیرد - بدست آورند. بهنوشتهی «پارساسکای»، هنگامی که سیاهچالهی همدم در مقابل ستاره و زمین قرار میگیرد سیگنالهای پرتو گاما به حداکثر میزان خود میرسند و هنگامی که سیاهچاله از پشت ستاره عبور میکند سیگنالها بسیار ضعیف میشوند. اینگونه تصور میشود که ذرات گاز و غباری - که توسط باد ستارهای از اتمسفر ستاره خارج شده و بهسوی سیاهچاله روانه میشوند - شتاب گرفته و بهسرعت شروع بهگردش میکنند در این بین افزایش دمای ذرات باعث گسیل پرتوهای گاما میشود. همدم ستاره (سیاه چاله) نیز همچون یک کاوشگر اطلاعاتی عمل میکند و بسته به فاصلهاش تغییرات میدان مغناطیسی ستاره را در تغییرات سیگنالهای پرتو گاما بازتاب میدهد. علاوه بر آنچه گفته شد دلیلی هندسی نیز میتواند گسیل این میزان از پرتو گاما را توجیه کند؛ طبق فرمول معروف آلبرت انشتین (E=mc2) ماده و انرژی یکسان هستند و جفت ذره و ضد ذره میتوانند متقابلاً باعث از بین رفتن (خنثی کردن) نور شوند. به قرینه هنگامی که پرتو های گامای پرانرژی با پرتوهای نور ستاره برخورد میکنند، میتوانند تبدیل به ماده (جفت الکترون و پادالکترون) شوند؛ بنابراین پرتوهای نور ستاره به پرتوهای گاما شباهت دارند؛ مهای که منبع پرتوهای گاما را بههنگام گذر سیاهچاله از پشت ستاره تشکیل میدهد و تا حدودی منبع اصلی را پنهان میکند. «گیلامی دوبوس» از آزمایشگاه اخترفیزیک رصدخانهی «گرینوبل» در پایان افزود: جذب تناوبی پرتوهای گاما تصویری بسیار جالب از تولید جفت ماده و ضد ماده از نور میباشد؛ اگرچه که دیدگاه شتاب ذرات را در این سیستم در پردهای از ابهام فرو میبرد. نتایج این تحقیقات در نوامبر 2006 میلادی در مجلهی «اختر فیزیک» (Astrophysics) چاپ شد. |