زنگتفریح شماره ۱۵۴
پروبیوتیکها
میکروب میل دارید؟!!
پروبیوتیکها (Probiotics) میکروبهای زندهای هستند که به دلیل تغییر مطلوب در تعادل میکروبی روده اثرات مفیدی در سلامت فرد میگذارند. واژهی پروبیوتیک به معنای «برای زندگی» است وcodex کمیسیون مشترک WHO/FAO آن را «میکروارگانیسمهای زندهای که وقتی به تعداد کافی استفاده شوند، میتوانند اثرات مطلوبی بر سلامتی میزبان بگذارند.» تعریف کرده است. در یک فرد سالم بین باکتریهای مفید و مضر توازن وجود دارد، اما بسیاری از عوامل مثل استفاده ازآنتی بیوتیکها، اشعهدرمانی، شیمیدرمانی، حساسیتهای غذایی و ژنتیکی، عمل جراحی، آسیبهای فیزیکی، استرسهای شدید و توکسینهای محیطی و ... میتوانند سبب از بین رفتن میکروبهای مفید موجود در بدن فرد شوند و با غالب شدن میکروبهای مضر در روده، فرد دچار امراض و بیماریهایی مثل اسهال، پوکی استخوان، افزایش کلسترول خون، کاهش قدرت پاسخ گویی بدن به تحریکات خارجی و... خواهد شد.
تصور خوردن باکتریها و قارچهای زنده در ابتدا ممکن است عجیب به نظر برسد، اما مصرف غذاهای پروبیوتیک اثرات مفید زیادی برای سلامتی فرد دارد. جلوگیری از رشد و فعالیت باکتریهای بیماریزا، کاهش کلسترول خون، بهبود هضم لاکتوز در روده، جلوگیری و کاهش بیماریهای رودهای، تقویت سیستم ایمنی بدن، تولید ریزمغذیهایی مانند ویتامین K، B و اسید آمینهها و اسیدهای چرب ضروری بدن، بهبود عملکرد دستگاه گوارشی و حرکات دودی روده، تولید اسید لاکتیک مورد نیاز بدن، افزایش ماندگاری محصولات غذایی، تولید آنتی اکسیدانها و ترکیبات ضد سرطان، کاهش پوکی استخوان، کاهش فشار خون، کاهش شیوع اسهال و همچنین کاهش ابتلا به عفونتهای تناسلی در زنان و در کل افزایش طول عمر از فواید محصولات پروبیوتیک هستند.
پروبیوتیکها به صورت طبیعی در برخی از مواد مانند ماست، شیر، شکلات تلخ، خیار شور و... وجود دارند، اما امروزه در دنیا پروبیوتیکها به صورت افزودنی در برخی محصولات غذایی نیز استفاده میشوند. بیشتر محصولات تولید شده لبنی هستند و در قالب ماست، پنیر، کفیر، کره و شیر پروبیوتیک در بازار عرضه میشوند. از محصولات غیر لبنی میتوان به برخی آبمیوهها و شیر سویا اشاره کرد.
باکتریهای پروبیوتیک به شرطی قادرند اثرات مفید خود را بر سلامتی انسان بگذارند که زنده و به تعداد کافی، به رودهی بزرگ مصرف کننده برسند. از این رو یکی از دغدغههای اصلی تولید کنندگان این محصولات، زنده ماندن این باکتریها طی زمان نگهداری محصول و همچنین بقای این پروبیوتیکها در شرایط خاص گوارشی در مواجهه با اسید معده و املاح قلیایی صفرا در ابتدای رودهی باریک است. به همین دلیل در سالهای اخیر مطالعاتی بر روی روشهای افزایش بقای این باکتریها صورت گرفته است. از جملهی این روشها میتوان به ریز پوشانی و خشک کردن همراه با انجماد اشاره کرد. ریز پوشانی پروبیوتیکها به این صورت است که این میکروارگانیسمها را درون کپسولی از جنس یک مادهی مقاوم قرار میدهند؛ این پوشش پروبیوتیکها را در برابر شرایط گوارشی نامناسب محافظت میکند و بعد از رسیدن به رودهی بزرگ، در pH مناسب حل میشود و پروبیوتیکها را آزاد می کند. خشک کردن به روش انجماد نیز شامل دو مرحله است: ابتدا انجماد در دمای زیر صفر و سپس تصعید بلورهای یخ در شرایط خلا.
با تمام محاسنی که برای پروبیوتیکها بر شمرده شد، اما به نظر می رسد مصرف آنها توسط افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند و یا دچار بیماریهای خطرناکی مثل عفونت شدید پانکراس هستند ممکن است خطرناک باشد.