کاوشگر مسنجر (messenger) ناسا در بيشتر طول عمر خود يک قهرمان گمنام بود. اولين فضاپيمايي که به سياره‌ي عطارد رسيده بود، شهرت بسيار کمتري از اولين‌هايي که به مريخ، دنباله‌دارها و يا سياره‌ي زيباي طوق بر گردن، زحل رسيدند يافت. اما امروز که ديگر مسنجر غير فعال شده است، مي‌دانيم که اين کاوشگر يک مأموريت کاملاً موفق را به اتمام رسانده است. زندگي اين ربات پس از برخورد پيش‌بيني شده با سياره‌ي عطارد پايان يافت.

عطارد براي مدت‌ها يکي از معماهاي منظومه ي شمسي بود. اين سياره ابعاد نسبتاً بزرگي دارد (چيزي ميان ابعاد کره‌ي ماه و سياره‌ي مريخ) و فاصله‌ي زيادي هم از ما ندارد (سومين سياره‌ي نزديک به زمين بعد از مريخ و زهره). اما به دليل نزديکي بيش از حدش به خورشيد، بررسي و کاوش آن بسيار دشوار بود. اين سياره از روي زمين هميشه در ارتفاع‌هاي پايين و نزديک افق ديده مي‌شد و از وراي زمين نيز تلسکوپ فضايي‌ هابل به دليل نزديکي عطارد به خورشيد نمي‌توانست آن را رصد کند. دانشمندان حتي نمي‌دانستند که سياره‌ي عطارد با چه سرعتي به دور خود مي‌گردد، تا اينکه در سال 1965 دريافتند که به جاي رصد مستقيم، مي‌توان با فرستادن امواج رادار به سطح عطارد آن را بررسي کرد.

محل برخورد کاوشگر مسنجر روی سطح سیاره‌ی عطارد در روز 30 مارس سال 2015

رسيدن مسنجر به عطارد با دشواري‌هايي همراه بود. پس از حدود هفت سال پرواز (شامل يک پرواز در مدار زمين در ارتفاع کم، دو پرواز کم ارتفاع بالاي سطح زهره و سه پرواز بر فراز عطارد) کاوشگر توانست وارد مدار اين سياره شود. اين مدت را با سفر 9 ماهه به سياره‌ي مريخ مقايسه کنيد. بار ديگر خورشيد در نقش يک مانع ظاهر مي‌شود: کشش جاذبه ي خورشيد به کاوشگري که در  راستاي آن حرکت مي‌کند شتاب مي‌دهد و سرعت آن را زياد مي‌کند. در حالي که لازمه ي رسيدن به سطح يک سياره، حرکت با سرعت کم و فرودي آهسته و مهارت آميز است. سرانجام مسنجر در روز 8 مارس سال 2011 با موفقيت روي سطح عطارد فرود آمد. در اين زمان دريچه اي از اين سياره‌ي ناشناخته به روي بشر گشوده شد. مسنجر طي دو سال از کل سطح عطارد نقشه‌برداري کرد. نيمي‌از سطح اين سياره تا قبل از آن هرگز ديده نشده بود. دانشمندان براي اولين بار شروع به درک شگفتي‌ها و واقعيت‌هاي خارق‌العاده‌ي دروني‌ترين سياره‌ي منظومه‌ي شمسي کردند.

نواحی یخی عطارد

سطح عطارد با يخ پوشانده شده است.

بله! اين نزديک ترين سياره به خورشيد خال‌هاي يخي دارد . در واقع اين موضوع تناقضي را دربر ندارد. زيرا محور گردش عطارد کاملاً عمود است و اين يعني نواحي نزديک قطب‌هاي سياره همواره در يخ زدگي به سر مي‌برند. بررسي‌هاي مسنجر نشان مي‌دهند که اين دهانه‌هاي يخي تا يک تريليون تن يخ آب در خود دارند که سطح آن‌ها را لايه‌اي از ترکيب‌هاي آلي (غني از کربن) پوشانده است. به احتمال زياد اين ترکيب‌هاي رسوبي، حاصل روي هم انباشته شدن مواد به جامانده از دوران چند ميليارد ساله‌ي برخورد دنباله‌دارها هستند. در واقع يک نسخه‌ي بسيار قوي‌تر اين روند، در کره‌ي زمين نيز اتفاق افتاده که در پي آن اقيانوس‌ها پر از آب شده‌اند و سياره‌ي نوزاد ما با مولکول‌هاي آلي که مي‌توانند منشأ حيات باشند، جان گرفت.

مقایسه ی تابندگی ماه و عطارد

عطارد سياه رنگ است.

يکي از معماهاي ديرينه ي عطارد، سطح بسيار تاريک آن بود. تابندگي سطح عطارد حدود نصف تابندگي ماه است. يک نظريه ي جديد در اين‌باره بيان مي‌کند که بارش دنباله‌دارها روي عطارد و پوشيده شدن سطح آن با لايه‌اي از دوده‌هاي کربني، تيره بودن سطح اين سياره را که در تصاوير مسنجر نمايان است توجيه مي‌کند.

عطارد بارش شهابي دارد.

اين سياره تا مدت‌ها تحت برخورد‌هاي شديد دنباله‌دارها و شهاب‌سنگ‌ها بوده است و امروز دهانه‌هاي برخوردي زيادي روي سطح آن ديده مي‌شود. اکنون ابرهاي نازکي از اتم‌هاي کلسيم به صورت دوره‌اي روي سطح عطارد ظاهر مي‌شوند. يک نظريه‌ي پيشتاز دراين‌باره مي‌گويد نوعي بارش شهابي باعث ايجاد چنين الگوي شيميايي عجيبيي مي‌شود و اين بارش آن قدر کم نور است که نمي‌توان آن را مستقيماً رصد کرد. اين بارش‌ها ممکن است تکه‌هايي به جا مانده از دنباله‌دار انکه (encke) باشد که موجب ايجاد بارش شهابي ثوري در کره ي زمين هم مي‌شود.

منبع:

 Messenger's Mission

منابع مفيد:

عطارد بخش دوم

MESSENGER

Messenger- NASA

Messenger-WIKI

Mercury-WIKI

عطارد

سياره عطارد

منظومه شمسي در يک نگاه

 Mercury's Magnetic Field