بزرگ‌ترین پروژه‌ی تحقیقاتی جهان‌‌
 

در ادامه‌ی این پروژه از چند سال دیگر علاوه بر پروتون‌ها هسته‌ی سرب و طلا نیز در این شتابگر استفاده خواهد شد که اطلاعات بسیار بیش‌تری را در خصوص ذرات بنیادی در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند

رییس پژوهشکده‌ی ذرات و شتابگرهای پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، پروژه‌ی بزرگ LHC را که روز چهارشنبه 20 شهریور، در مجموعه‌ی آزمایشگاهی «سرن» افتتاح شد، بزرگ‌تر‌ین پروژه‌ی تحقیقاتی جهان خواند و با اشاره به مشارکت چندین ساله‌ی ایران در این پروژه، حمایت بیش‌تر مسوولان را برای گسترش همکاری محققان ایرانی و کسب جایگاهی در خور کشورمان در این پروژه‌ی علمی بین‌المللی خواستار شد.

به‌گزارش ایسنا، دکتر «حسام‌الدین ارفعی» خاطر نشان کرد: پروژه‌ی شتابگر عظیم LHC که از سال 1995 زیرنظر مرکز تحقیقات هسته‌یی اروپا (سرن) آغاز شده و با همکاری محققانی از ده‌ها کشور جهان از جمله ایران امروز شاهد راه‌اندازی و شروع آزمایش‌های آن هستیم، با هدف افزایش دانش بشر نسبت به طبیعت طراحی شده و از لحاظ عمق و حجم اطلاعات و فعالیت‌های علمی مطمئنا از پروژه‌های فضایی نیز که تاکنون از بزرگ‌ترین طرح‌های علمی بشر بوده‌اند، بزرگ‌تر است. این پروژه شامل یک مجموعه‌ی شتاب‌دهنده‌ی عظیم است که در حاشیه‌ی شهر ژنو در مرز مشترک سوئیس و فرانسه به صورت تونلی به قطر 9 کیلومتر و محیط 27 کیلومتر در عمق بیش از 100 متری زیر زمین احداث شده است.

وی تصریح کرد: در این تونل پروتون‌های گسیل شده از دو منبع پرتو پر انرژی پروتونی که طی چند مرحله شتابدهی به انرژی 7 Tev رسیده‌اند برخورد کرده و با آشکارسازی و مطالعه‌ی ذرات پراکنده شده، ذرات بنیادی تشکیل دهنده‌ی مواد و چگونگی اندرکنشی آن‌ها بررسی می‌شود.

«ارفعی» خاطر نشان کرد: در ادامه‌ی این پروژه از چند سال دیگر علاوه بر پروتون‌ها هسته‌ی سرب و طلا نیز در این شتابگر استفاده خواهد شد که اطلاعات بسیار بیش‌تری را در خصوص ذرات بنیادی در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند.

به گفته‌ی وی هدف عمده‌ی علمی پروژه‌ی LHC بررسی وجود ذره‌ای موسوم به «هیگز» است که دستیابی به این ذره نقش مهمی در پیشبرد نظریات فیزیک ذرات دارد.

رییس پژوهشکده‌ی ذرات و شتابگرهای پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، خاطرنشان کرد: بیش‌تر فیزیکدانان ذرات معتقدند چنین ذره‌ای که آن را پایه‌ی توضیح جرم ذرات می‌دانند وجود دارد؛ لذا مشاهده یا عدم مشاهده این ذره در آزمایشگاه‌های LHC می‌تواند نظریه‌های دانشمندان در این خصوص را تأیید کرده یا آن‌ها را به جهت دیگری سوق دهد.

وی در ادامه در پاسخ به سوال درباره‌ی مخاطرات احتمالی راه‌اندازی شتابگر عظیم LHC خصوصاً نگرانی‌هایی که درباره‌ی تشکیل سیاه چاله در آن مطرح می‌شود، گفت: چنین نگرانی‌هایی کاملاً بی‌مورد است؛ البته احتمال ایجاد سیاه‌چاله‌هایی کوچک در جریان کار شتابگر وجود دارد، ولی این سیاه چاله‌ها اولاً بسیار کوچک هستند و ثانیاً با سرعتی فوق‌العاده متلاشی می‌شوند.

دکتر «ارفعی»، تصریح کرد: در پروژه‌ی LHC چهار آزمایش بزرگ با آشکارسازهای فراوانی طراحی شده که در چهار محل تلاقی دو پرتو پروتونی قرار گرفته‌اند، این آزمایش‌ها شامل LHCB,ALICE,CMS,ATLAS است که همکاری‌های محققان ایرانی در این پروژه که از حدود سال 2001 آغاز شده مربوط به آزمایش CMS است.

وی خاطر نشان کرد: ایران علاوه بر چند دانشجویی که برای آموزش و همکاری در پروژه به «سرن» (مرکز تحقیقات هسته‌ای اروپا) اعزام کرده مسوولیت ساخت بخشی مکانیکی از آزمایش CMS با عنوان میز نگهدارنده‌ی آشکارساز HF و محفظه‌ی استوانه‌یی پوشاننده آن را بر عهده داشته که این طرح چند سال پیش با نظارت مهندسان ناظر «سرن» و انتقال دانش فنی مربوطه با موفقیت در داخل کشور انجام و قطعه مربوطه به «سرن» فرستاده شده است.

رییس پژوهشکده‌ی ذرات و شتابگرهای پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در عین حال سهم ایران در این پروژه را با توجه به جایگاه در خور کشورمان و حتی در مقایسه با برخی کشورهای منطقه اندک خواند و گفت: همکاری با «سرن» می‌تواند ضمن ارتقای جایگاه و اعتبار علمی کشور، تجارب، آموزه‌ها و دستاوردهای علمی، مدیریتی و تکنولوژیک فراوانی برای کشور داشته باشد و محققان کشور ما هم از ظرفیت بالایی برای مشارکت در این پروژه برخوردارند؛ با این حال به دلیل مسائل مالی و عدم تخصیص اعتبارات لازم همکاری ما با این پروژه بسیار محدوده شده شده است به طوری که کشورهایی مثل ترکیه و پاکستان در همسایگی ما سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری بسیار بیش‌تری از این پروژه عظیم بین‌المللی دارند.

وی گفت: اگر مسوولان امر بودجه‌ی کافی را به همکاری‌های ایران در این پروژه‌ی علمی اختصاص دهند می‌توانیم تعداد دانشجویان و محققان ایرانی اعزامی به «سرن» را که در حال حاضر انگشت‌شمار هستند افزایش دهیم و تعهدات خود را در زمینه‌ی ساخت بخشی از آشکارسازهای پیشرفته‌ی شتابگر عظیم «سرن» که می‌تواند بستری برای انتقال دانش و فن‌آوری‌های پیشرفته به کشور باشد عملی کنیم.