اگر فکر می‌کنید هزینه‌ی حمل بار با هواپیما زیاد است، سعی کنید قبل از پرواز قسمتی از بار خود را قورت دهید و باقی آن را نیز به پاهای خود ببندید! زنبورها برای حمل بار از این روش استفاده می‌کنند و بسته به اینکه چگونه یک زنبور عسل خود را با بار شهد و گرده پر کند، مسیر پرواز او در برگشت به کندو ممکن است متفاوت باشد.

زنبورهای عسل هم شهد و هم گرده را جمع‌آوری می‌کنند و به عنوان غذا به کندو می‌آورند. آنها شهد را با نوشیدن آن به سادگی جمع‌آوری می‌کنند. پس از اینکه زنبور شهد را می‌نوشد، شهد در محلی که نوعی پیش‌معده است ذخیره می‌شود. در عین حال، گرده‌ها به محلی به نام سبد گرده می‌روند. این‌ها سطوحی گرد روی پاهای عقبی زنبورها هستند که با موهایی ضخیم احاطه شده‌اند. پس از اینکه یک گل گرده‌های خود را روی زنبور می‌پاشد، زنبور می‌تواند این گرده‌ها را داخل سبد خود ذخیره کند. در عکس بالا قسمت زرد رنگ گردی که پشت پای زنبور قرار دارد یک سبد پر از گرده است.

به منظور بررسی تأثیر این بارها بر پرواز زنبور عسل، محققان دانشگاه هاروارد زنبورهای عسل را در تونل‌های باد قرار دادند و با دوربین‌های سرعت بالا از آنها فیلم‌برداری کردند. محققان بار گرده و شهد را با استفاده از توپ‌های فولادی بسیار کوچک شبیه-سازی کردند. آنها یک توپ را به طور موقت به هر یک از سبدهای گرده‌ی زنبور عسل به عنوان گرده چسباندند. برای شبیه‌سازی شهد نیز این محققان هر دو توپ را به پشت زنبور چسباندند. (محلی درست بالای محل واقعی معده‌ی زنبور برای نگهداری شهد.)

این وزنه‌های گرد حدود ۱۵ درصد به جرم کلی زنبور عسل اضافه کردند. در طبیعت این بار سبکی به حساب می‌آید. در یک مطالعه زنبورهای عسلی در حال حمل باری از شهد و گرده در حدود یک‌چهارم وزن بدنشان نیز یافت شده‌اند. در تحقیقی دیگر زنبورهایی مشاهده شده‌اند که به اندازه‌ی ۹۱ درصد از وزنشان تنها شهد حمل می‌کنند.
محققان به زنبورهای عسل آموزش داده بودند که در یک تونل باد به سمت یک گل مصنوعی پرواز کنند. سپس این زنبورهای حامل بار را در سه شرایط مختلف مورد آزمایش قرار دادند: جریان هوای ناپایدار، یک گل که به جلو و عقب تکان می‌خورد، و هر دوی این چالش‌ها به طور همزمان. در تمام این شرایط زنبورها مجبور بودند برای ادامه‌ی حرکت تغییراتی در مسیر خود ایجاد کنند.

در ویدیوی زیر یک زنبور حامل بار بر پشتش به عنوان شهد، سعی دارد بر روی هدفی که در حال حرکت به اطراف است بنشیند. مثلثی که در پشت زنبور مشاهده می‌کنید به محققان این امکان را می‌دهد که مسیر پرواز زنبور عسل را دنبال و بررسی کنند.

اينجا را کليک کنيد!

بار شهد مصنوعی در قسمتی در نزدیکی مرکز ثقل زنبور اضافه می‌شود، اما بار گرده‌ی مصنوعی در قسمت پشتی بدن آنها آویزان می‌شود. محققان توانستند تفاوت‌ها را در نحوه‌ی پرواز زنبورهای عسل مشاهده کنند. زنبورهای با پاهای سنگین‌تر تعادل بیشتری در هنگام پرواز داشتند، به این معنا که با جریان هوا خیلی به این طرف و آن طرف منحرف نشدند. البته این یعنی ایجاد تغییر در مسیر برای آنها سخت‌تر است.  در نتیجه، زنبورها با بار گرده در زمان وزیدن نسیم کمی سریع‌تر پرواز می‌کنند، اما زنبورهایی که بار شهد دارند می‌توانند راحت‌تر در هوا حرکت زیگزاگ انجام دهند. (به همین دلیل در یک خانواده از زنبورهای عسل به نام Megachilidae، زنبورهای مونث گرده را به جای پشت پا در شکم خود حمل می‌کنند. آنها نیاز به انجام حرکات سریع برای فرار از مزاحمت زنبورهای مذکر بزرگ دارند.)

توپ­‌های استفاده شده به منظور شبیه­ سازی بار زنبورها

تفاوت‌ها بسیار کوچک هستند. در هوای ناپایدار زنبور عسل حامل بار بر روی پاهای خود تنها ۲.۳ درصد سریع‌تر از زنبور حامل بار بر روی پشتش حرکت می‌کند. اما این تفاوت کوچک برای یک زنبور عسل در تلاش برای حمل گرده به کندو در یک روز که باد می‌وزد اهمیت دارد. در این بررسی زنبورهایی که به طور همزمان گرده و شهد حمل می‌کنند مورد آزمایش قرار نگرفتند. اما نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً زنبور عسل می‌تواند با توجه به شرایط آب و هوایی به دنبال غذای خاصی برود: زمانی که باد می‌وزد گرده و زمانی که هوا آرام است شهد.

منبع:

Elizabeth Preston

منابع مفيد:

نکاتي از زيست شناسي و رفتارشناسي کندوي زنبور عسل

زنبور خسته

زنبور گشنه

زنبور

آشنايي با زنبور عسل

زنبور عسل