کشاورزان اولیه، ذائقه‌ی شیرینی‌دوستی داشته‌اند. بر اساس یک تحقیق که در شماره 527 مجله‌ی نیچر به چاپ رسیده و در آن هزاران قطعه سفال بررسی شده اند، بر روی قطعات ظروف سفالی مربوط به دوران نوسنگی آثار شیمیایی موم زنبور عسل کشف شده است. این ظروف سفالی متعلق به 9هزار سال پیش هستند و در اروپا، خاورمیانه و همچنین شمال آفریقا یافت شده‌اند.
شاید در آن زمان، در بین کشاورزان مرسوم بوده است که غذاهایشان را با عسل، شیرین کنند، هرچند سایر محصولات زنبور عسل، مثل موم، ممکن است که در مراسمات مذهبی، یا در ابتدا به عنوان دارو، مورد مصرف قرار گرفته باشند. محققان هنوز در این مورد شک دارند.

رابطه‌ی بین انسان و زنبور عسل، از این هم قدیمی‌تر است. یک تکه موم با قدمت چهل هزار سال در غار بوردر در آفریقای جنوبی، که احتمالا برای چسباندن سرنیزه‌‌ی سنگی، به چوب، برای ساخت نیزه به کار می‌رفته است، یک نمونه‌ از این رابطه است. و یا تصاویری از کندوی زنبور عسل که در بیشتر سنگ‌نگاره‌هایی که در کشورهای جنوب صحرای آفریقا کشف شده‌اند، دیده می‌شود.
با این حال، طبق آخرین تحقیقات، قوی‌ترین مدارکی که تا کنون از استفاده‌ی گسترده‌ی محصولات زنبور عسل، توسط انسان به دست آمده اند، همان فرهنگ غذایی کشاورزان اولیه است.

کشاورزی در حدود ده هزار سال قبل، در خاورمیانه ظهور کرد، و بعد موج‌های مهاجرت به اروپا، باعث شد که دستاوردهایش توسط مهاجران به اروپا برسد. یک تیم از شیمیدان‌های دانشگاه بریستول در انگلستان به رهبری ملانی رافت سالکویی (Mélanie Roffet-Salque) و ریچارد اورشد

(Richard Evershed) به دنبال نشانه‌هایی از موم زنبور عسل، شروع به بررسی بر روی بیش از 6400 مورد ظرف سفالی با قدمتی از 4هزار سال، تا 9 هزار سال در سراسر ارواسیا کردند. گروه آن‌ها قبلا توانسته بود نشانه‌هایی از چربی موجود در گوشت، شیر و پنیر را بر روی برخی سفال‌های باستانی کشف کند.

نادر، ولی گسترده
محققان دریافتند که پیدا کردن اثر چربیِ موم زنبور عسل، نسبتا غیرمعمول است. گمان می‌شود فقط چهار مورد از 570 ظرفی که در شمال غربی آناتولی بررسی شدند، اثری از محصولات زنبور عسل داشته باشند. اما آن‌ها پراکندگی جغرافیایی گسترده‌ای داشتند که شمال موارد زیر می‌شود : سفال‌های دوران نوسنگی، از جنوب انگلیس گرفته تا دانمارک و بالکان، اثری از موم داشتند؛ اثری در سایتی باستانی با قدمت هفت هزار سال در الجزایر، و به عنوان قدیمی‌ترین نشانه، دیگچه‌ای با اثری از موم زنبور عسل، در یک سایت باستانی نه هزار ساله در ترکیه به نام چاتال هویوک (به ترکی استانبولی: Çatalhöyük)، همچنین یک طرح از کندوی زنبور عسل، بر روی دیواری درون این سایت دوران نوسنگی وجود دارد.

رافت سالکویی می‌گوید پراکندگی و گستردگی استفاده از محصولات زنبور عسل، در سراسر دوران نوسنگی، می‌تواند نشانه‌ی این باشد که اجداد ما شروع به اهلی کردن زنبورعسل کرده بودند. کشاورزان دوران نوسنگی، شروع کرده بودند به انتخاب گاو، خوک و سایر حیوانات برای اهلی کردن. شاید زنبورعسل نیز به همین طریق در همان زمان اهلی شده باشد.
اما آب و هوا، مانعی برای گسترش زنبورهای عسل چه به صورت اهلی شده و یا آزاد و وحشی، در شمال اروپا بوده‌است. بر روی هیچ سفالی در ایرلند، اسکاتلند و قسمت‌های شمالی اسکاندیناوی، اثری از موم یافت نشده است.
هلن اندرسون (Helen Anderson) متخصص هنرهای سنگی از بریتیش میوزیم (British Museum) در لندن می‌گوید: این مقاله اطلاعات شگفت‌انگیزی در مورد این که از چه زمانی زنبور برای ما در نقش‌ها و ... الهام‌بخش شد، به دست می‌دهد. او نقاشی‌های مرتبط با زنبور عسل را بر روی سنگ‌نگاره‌های آفریقا، از جمله سنگ‌نگاره‌های زامبیا و تانزانیا، فهرست کرده است.

او تا پیش از این فکر می‌کرد که شکارچیان آفریقایی، به کندوی زنبورهای وحشی دستبرد می‌زده‌اند؛ اما پرورش زنبور اهلی را شروع نکرده‌اند. و حال که متوجه شده در زمان مشابهی در آسیا و اروپا، انسان چگونه از زنبور عسل بهره‌برداری می‌کرده است، می‌خواهد بداند که آفریقایی‌ها چگونه از حشرات بهره‌برداری ‌می‌کرده‌اند. او می‌گوید: شاید اینجا در آفریقا، باستان‌شناسی نتواند کمکی بکند، ما باید روشی مشابه روش تیم دانشگاه بریستول را شروع کنیم.

 منبع :

Early farmers minded their own beeswax

منابع مفید برای مطالعه بیشتر :

Beekeeping

Humans, the Honey Hunters

catalhoyuk

حمل بار زنبورها

زنبور خسته!

زنبور عسل

آشنایی با زندگی زنبور عسل

زنبور گشنه

نکاتی از زیست‌شناسی و رفتارشناسی کندوی زنبور عسل