فضانوردي، پرتاب شاتل، علتهاي تأخير در پرتاب شاتل
از فاصلهي دور شاتل فضايي، واقعاً تنومند به نظر ميرسد. بزرگ و محكم است، و ميتواند دماهاي بالا را تا اينكه به جو برسد تحمل كند. ولي از جهاتي واقعاً ظريف است. شايد بتوان گفت پيچيدهترين ماشيني كه تانون ساخته شده باشد. يك شاتل با تمام محمولهاش بالاي يك ميليون و 300 هزار پوند (589570 كيلوگرم) وزن دارد و از مدارهاي بسياري سود ميبرد كه پيچيده هستند. هر قسمت ميتواند از بقيه قسمتها جدا شود. در گذشته، بخشهاي كوچك كنده ميشدند و همين تكههاي كوچك منجر به يك فاجعه ميشوند. 1986 براي شاتل چلنجر و 2003 براي كلمبيادقيقاَ همين اتفاق افتاد. بيشتر اوقات، تأخيرهاي پرتاب شاتلها ناشي از پيچيدگي آنها و شكنندگي آنهاست. ناسا درصورت وجود مشكل يا احتمال آن، پرتاب را به تأخير مياندازد يا متوقف ميكند. تأخير پرتاب بعد از پيدا كردن مشكل، باعث اعلام زمان رسمي تعمير و رفع ايراد ميشود. آب و هوا، يك علت تأخير است. قبل از پرتاب، ناسا، از بالونهاي هواشناسي، رادارهاي دوپلر، رادارهاي هواشناسي و ديگر ابزار استفاده ميكند تا نگاهي هم به شرايط اطراف محل پرتاب داشته باشد.
اين تصوير را عمداً بهصورت نماي زوم شده اينجا قرار داديم كه شدت و قدرت فاجعهاي كه ممكن است اتفاق بيفتد را بتوانيد ببينيد. اين رويداد غمانگيز كه 8 فضانورد را بلافاصله از بين برد، بهدليل يكي از واشرهايي بود يخ زده و درجا كشنده شده بود در حين بالا رفتن از جو.
ريچارد فاينمن، فيزيكدنان شهير و برنده جايزهي نوبل 1965 توانست مشكل را با آزمايشي كشف كند. در اين تصوير فاينمن در كنار اولين زميني كه پا به يك جسم فرزميني گذاشت، در كنفرانس خبري اعلام نتيجهي تحقيقاتش، نشسته است. نيل آرمسترانگ روز گذشته به تاريخ اين مطلب 1391/06/04 در سن 82 سالگي بر اثر عارضه قلبي فوت فوت كرد.
بارش: يك شاتل نميتواند به هيچ شكلي در زمان بارش پرتاب شود.
شاتل قبل از پرتاب در ميان مه محو شده است.
ابرها: يك شاتل ممكن است هدف رعدو برقهاي خطرناكي قرار بگيرد كه با وجود توده ابرهايي در نزديكي يا بر سر راهش هستند. اگر ابرها تشكيل شده باشند، متخصيص كنترل پرتاب موقعيت را بررسي و تحليل ميكنند كه خدمه و شاتل بهسلامت زمين را ترك كنند و به مقصد برسند.
رعد و برقي كه به اسكلت فلزي جايگاه پرتاب برخورد كرده است.
باد: يك پرتاب نميتواند در زمان وزش بادهاي شمال شرق بيش از 19 گره يا بادهايي در جهتهاي ديگر با بيش از 34 گره انجام شود.
حد پرواز: حد پرواز 6000 فوت به بالا براي هواپيماهاي در حال پرواز، پرتاب را به تأخير مياندازند. دما:دماهاي بالا معمولاً مشكلي براي شاتل بوجود نميآورند. با اين حال، دماي بالاي 48 درجه فارنهايت (8.88 درجه سلسيوس) ميتواند منجر به يخ زدگي بدنه موشك و شاتل شود. اتفاقي كه براي چلنجر افتاد و ريچارد فاينمن برنده جايزه نوبل و همه فن حريف فيزيك نظري در آن زمان اين مسئله را متوجه شد و نظريهاي مرتبط هم در هيدروديناميك بنام خود ثبت كرد.
مشكلات مكانيكي: اين دسته از دلايل هم ميتوانند باعث تأخير در پرتاب شوند. قبل از پرتاب، اعضاي كنترل پرتاب و پروژه و همينطور سنسورها شرايط شاتل را مانيتور ميكنند. اگر فردي در اين بين متوجه مسئلهاي غيرطبيعي شد، شمارش معكوس متوقف شده و تكنسينها مشغول برطرف كردن مشكل خواهند شد. مشكلات مكانيكي ميتوانند باعث تأخير پرتاب شوند. مثلاً اگر عمليات پرتاب، شامل استقرار يك ماهواره و سنسورهاي آن باشد، و درست كار نكند، پرتاب به تعويق ميافتد.
|
اغلب، شاتل منتظر ميماند تا هوا براي پرتاب مناسب باشد، و كارگران و تكنسينها اعلام كنند، همه چيز آماده است. ولي گاهي، شاتل بايد از محل پرتاب كمي به سمت عقب يعني محل سرپوشيدهتر كه وسائل نگهداري و اسكلت دور شاتل در آنجاست برده شود. اين كار را عقبگرد (Rollback) مينامند. در اكتبر 1983 و 2006، 17 عقبگرد انجام شد! 6 تاي آنها به دليل شرايط جوي بد، و بقيه مشكلات تكنيكي و مكانيكي بود. يكي از عقبگردها به دليل حفرهاي در مخزن سوخت بود. اين جايگاه در انگليسي Lunch Pad ناميده ميشود. |
تعدادي تأخيرها فقط چند دقيقه طول ميكشند، ولي حتي تأخير بسيار كوتاه هم باعث ميشود، پنجرهي پرتاب خود را از دست بدهد. (Lunch window). پنجرهي پرتاب، مسيري است كه و نقطهاي پيش بيني شده كه شاتل از آن به سمت بالاي جو زمين ميرود و وقتي زمان از دست برود نيرويي كه از طرف زمين و شتاب مداري آن به شاتل وارد ميشود بيشتر بوده و ممكن است باعث صرف انرژي زيادي شود تا به مسير اصلي بازگردد. اگر عمليات پرتاب نياز به رسيدن به مقصد خاصي داشته باشد، پنجره پرتاب مي تواند خيلي بسيار كوتاه باشد (از چند دقيقه تا دو ساعت). ممكن است اين تأخير با توافق بين چند ايستگاه يا آژانس فضايي ديگر باشد. مثلاً ناسا با دولت روسيه براي عملياتهايي كه در ايستگاه فضايي دارند، كار ميكند تا مطمئن باشد هيچ اتفاق يا همپوشاني در زمان و مدار پرتاب بين سايوزها و شاتلها براي يك مقصد پيش نيايد.