محققان دانشگاه بوعلی سینای همدان موفق به ارائه روش آسان و کم‌هزینه جدیدی برای حذف بیولوژیکی نیترات از آب‌های آشامیدنی شدند.

دکتر عباس افخمی، استاد گروه شیمی دانشگاه بوعلی سینا در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: نیترات منبع اولیه نیتروژن است که برای ادامه حیات گیاهان ضروری است، به همین دلیل کودهای شیمیایی نیتروژن دار برای بهبود رشد گیاهان مصرف می‌شوند.

وی افزود: آلودگی نیترات زمانی رخ می‌دهد که این ترکیب بیشتر از مقدار جذب شده توسط گیاهان در خاک وجود داشته باشد. این مازاد نیترات می‌تواند به راحتی به وسیله آبیاری‌، بارش باران یا ذوب شدن برف و یخ از خاک‌ها و صخره‌ها عبور کرده و نهایتا به آب‌های زیرزمینی برسد.

دکتر افخمی افزود: منابع دیگر آلودگی نیترات در آبهای زیرزمینی شامل پساب‌ها، فاضلاب‌ها، فضولات حیوانی و حوض‌های سرپوشیده می‌باشند.

غلظت بالای نیترات در منابع آب آشامیدنی یک خطر جدی در آبهای سطحی پایین و در آبهای زیرزمینی (چاهها) بیشتر است و در برخی موارد ممکن است بالاتر از حد مجاز و قابل قبول توسط سازمان بهداشت جهانی باشد.

استاد دانشگاه علوم پایه دانشگاه بوعلی سینا در ادامه خاطر نشان کرد: فاکتور اصلی در تعیین سطح مجاز نیترات سلامتی انسان می‌باشد که از طرف سازمان بهداشت جهانی این میزان 50 ـ 45 میلی‌گرم بر لیتر بر حسب نیترات یا 10 میلی‌گرم بر لیتر بر حسب نیتروژن اعلام شده است.

وی در ادامه افزود: در طرح پژوهشی ارائه شد، اکثر روش‌های متداول حذف نیترات که در دنیا استفاده می‌شوند بررسی و تحلیل شده و همچنین دو روش آسان و کم هزینه جدید بدین منظور ارائه شده است. از جمله روش‌هایی که در حال حاضر در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به اسمز معکوس، تبادل یون، نیتروژن زدایی بیولوژیکی، نیتروژن زدایی شیمیایی و الکترو دیالیز اشاره کرد که بیشتر این روش‌ها نیاز به صرف هزینه‌های بسیار بالا برای مواد مصرفی و دستگاه‌های گران قیمت دارد.

از طرفی در برخی موارد به همراه حذف نیترات از آب برخی موارد به همراه حذف نیترات از آب برخی مواد مفید آن نیز ممکن است حذف شده یا برخی املاح به آب اضافه شود .

دکتر افخمی با اشاره به این که روش‌های ارائه شده در این طرح مبتنی بر حذف بیولوژیکی نیترات و توجه به املاح مفید در آب است، تصریح کرد: تحقیقات این طرح با همکاری شرکت آب و فاضلاب استان همدان از حدود دو سال پیش آغاز شده و تاکنون نتایج رضایت بخشی به دنبال داشته است.

برای اجرای طرح پژوهشی ابتدا تمامی منابع آبهای همدان شامل آبهای سطحی و زیرزمینی نمونه‌برداری و مورد بررسی قرار گرفت و منابع با نتیرات موجود شناسایی شد.

استاد تمام گروه شیمی دانشگاه بوعلی سینا در تبیین مراحل اجرای این طرح گفت: در تحقیقات این طرح، لجن کف دریاچه سد اکباتان و چندین چشمه آب آشامیدنی به منظور حذف نیترات مورد بررسی قرار گرفت.

باکتری‌هایی که در این لجن‌ها وجود دارند به طرق بیولوژیکی اکثرا غیر هوازی باعث تبدیل نیترات (NO3) به گاز نیتروژن (N2) می‌شوند که به راحتی از آب خارج می‌شود.

وی افزود: روش ابداعی با موفقیت روی آب استاندارد و همچنین آب حاوی نتیرات بالا در چندین منطقه همدان استفاده شده و نتایج آن به شرکت آب و فاضلاب استان همدان ارائه شد.

دکتر افخمی مزیت عمده این طرح را قابل اجرا بودن آن در همه جای دنیا عنوان کرد و افزود: این روش هیچ گونه آلودگی وارد آب نمی‌کند و فرایند حذف نیترات هم به صورت باز و هم به صورت ستونی قابل اجرا است .

دکتر افخمی در پایان از دکتر حسین با‌نژاد - عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا- و مرتضی بهرام - دانشجوی دوره دکتری - به عنوان همکاران این طرح و همچنین از همکاری معاون پژوهشی سابق دانشگاه - دکتر محمد علی زلفی گل - که در تصویب و اجرای این طرح تشکر کرد.