حفره‌ي لايه‌ي ازون قطب جنوب در سال 2015 بزرگتر از هميشه شده است.
10 درصد از گاز اُزُن موجود در اتمسفر در لايه‌ي تروپوسفر قرار گرفته است. وجود اين گاز در ارتفاع هاي پايين موجب تخريب بافت‌هاي زيستي موجودات زنده مي شود. به همين دليل اُزُن تروپوسفري برخلاف اُزُن استراتوسفري که نجات‌بخش کره‌ي زمين است، مخرب و زيان‌بار محسوب مي‌شود. وجود مولکول‌هاي اُزُن در تروپوسفر مي‌تواند آسيب هاي تنفسي جبران‌ناپذيري را به انسان وارد کند.
تخريب لايه‌ي اُزُن در درجه‌ي اول به دليل انجام فعاليت‌هاي انساني است که موجب آزاد شدن گازهاي کلر و برم در استراتوسفر مي‌شود. در ابتداي سال 1987 پروتکل بين المللي مونترال (Montreal Protocol) تنظيم شد. در اين توافق نامه ترکيب‌هايي مانند کلروفلوئوروکربن‌ها که در ساخت يخچال به کار مي‌رفتند و ترکيب‌هاي حاوي برم که در دستگاه‌هاي اطفاي حريق مورد استفاده قرار مي‌گرفتند به عنوان مواد از بين برنده‌ي لايه‌ي اُزُن شناخته شده و به دولت‌ها توصيه شد که استفاده از اين مواد را به حداقل برسانند. پروتکل مونترال پس از چندين نشست بدون نتيجه در کشورهاي مختلف يک موفقيت بين‌المللي محسوب مي‌شود. در اين پروتکل کشورهاي توسعه يافته متعهد شدند که در مدت 5 سال نشر گازهاي مخرب لايه‌ي اُزُن را 50 درصد کاهش دهند. اين فرصت درباره‌ي کشورهاي در حال توسعه، ده سال است. پروتکل مونترال از ابتداي سال 1989 اجرايي شد و کشور ايران نيز در سال 1990 به عضويت آن درآمد. از زمان انعقاد اين تفاهم نامه، مصرف گازهاي حاوي کلر و برم ساليانه رو به کاهش است. با توجه به روند کاهش تدريجي اين ترکيب‌ها انتظار مي‌رود تا سال 2070 لايه‌ي اُزُن ترميم شده و دوباره به شکلي در آيد که سال 1980 بود.
در سال جاري دانشمندان ضخامت لايه‌ي اُزُن را اندازه‌گيري کردند. آن‌ها دريافتند که ضخامت اين لايه تنها 101 واحد دابسون است، در حالي که در طول دهه‌ي 1960 ضخامت اين لايه 250 تا 350 دابسون گزارش شده است. دابسون يکي از واحدهاي‌اندازه‌گيري اُزُن در اتمسفر است. هر واحد دابسون يک واحد در ميليارد است، يعني اگر تمام اُزُن موجود در اتمسفر در يک ستون عمودي در دما و فشار شرايط استاندارد قرار بگيرند، لايه‌اي به ضخامت 3 ميلي‌متر اُزُن ايجاد مي شود که معادل 300 واحد دابسون است.
اُزُن ديتا (ozone data) که يک ابزار بررسي لايه‌ي اُزُن فنلاندي-هلندي است در سال 2004 به همراه ماهواره‌ي آئوراي ناسا (Aura) به فضا پرتاب شد و در مدار معيني قرار گرفت و از آن زمان اطلاعات و تغييرهاي مربوط به اين لايه را به زمين مخابره مي‌کند. همچنين در سال 2011 يک دستگاه اسکن و بررسي لايه‌ي اُزُن به همراه ماهواره‌ي Suomi NPP به فضا فرستاده شد تا محققان بهتر بتوانند اين لايه‌ي مهم براي حيات انسان‌ها و ساير جانداران را بررسي و نظارت کنند. اين ماهواره، پروژه‌ي علمي مشترک ناسا و سازمان ملي اقيانوس‌شناسي و هواشناسي است.
دانشمندان سازمان ملي اقيانوس‌شناسي و هواشناسي نيز در ايستگاه قطب جنوب همواره لايه‌ي اُزُن را بررسي مي‌کنند. آن‌ها در پژوهش‌هاي خود از دستگاه طيف سنج نوري دابسون استفاده مي‌کنند تا بتوانند ميزان جذب اشعه‌ها‌ي فرابنفش در جو را مطالعه کنند. همچنين آن‌ها با استفاده از بالن‌هايي، تا ارتفاع‌هاي معين بالا مي‌روند و ضخامت لايه‌ي اُزُن و توزيع عمودي آن را اندازه مي‌گيرند. يکي از ابزارهايي که هم اکنون بر ماهواره‌ي آئورا نصب شده است، يک ابزار نورسنجي ريزموج است که از دهه‌ي 1970 در روي زمين از آن براي اندازه‌ي گيري مقدار برم موجود در اتمسفر استفاده مي‌شده است. اين پديده در نوع خود يک رکورد محسوب مي‌شود.
منبع:
کتاب زمین گرم، تألیف یوسف ثبوتی، انتشارات گیتاشناسی، پاییز 1390
منابع مفید: