مجله علمي معتبر Science در تازه ترين شماره، سرمقاله خود را به بررسي تحولات و پيشرفت هاي علمي اخير در ايران اختصاص داده است.

در اين گزارش آمده است: واقعيت آن است كه وضعيت جامعه علمي در ايران طي سال هاي اخير از پيشرفت هاي قابل توجهي در حوزه هاي گوناگون برخوردار بوده است. در اين ميان به راحتي مي توان به مواردي همچون گسترش همكاري هاي علمي با دانشجويان و دانشگاه هاي خارجي كه بعضا موجب حيرت مقامات آمريكايي شده است اشاره كرد.
در بخشي از اين گزارش به ركود فعاليت هاي علمي- پژوهشي در سال هاي نخست پس از انقلاب و عزم پژوهشگران ايراني براي خروج از اين شرايط اشاره شده و آمده است: در سال 1988 ميلادي يعني پس از جنگ ايران و عراق، دانشگاه صنعتي شريف نخستين دوره اعطاي دكتري علمي به دانشجويان خود در رشته فيزيك را آغاز كرد.
محققان ايراني به رغم وجود برخي تنگناها معتقدند كه جامعه علمي ايران در حال باروري است. چنان كه در سال 2003 ميلادي دانشمندان ايراني 3277 عنوان مقاله در ژورنال هاي معتبر علمي جهان به چاپ رسانده اند. همچنين بايد به اين نكته توجه داشت كه از سال 2000 ميلادي شمار همكاري هاي بين المللي علمي ميان ايران و دانشگاه هاي خارجي در سه رشته فيزيك، مهندسي و شيمي گسترش قابل توجهي داشته است.
با نگاهي به تاريخ تحولات علمي طي چند دهه گذشته در ايران مي توان به روشني نتيجه گرفت كه تحولات قابل توجهي در زمينه فضاي علمي صورت گرفته است كه از اين ميان مي توان به سفر بسياري از دانشجويان و دانشمندان ايراني به كشورهاي ديگر و افزايش سطح مبادلات علمي ايران و ساير كشورهاي جهان اشاره كرد.
با اين حال برخي منتقدان نسبت به وضعيت علمي ايران نكاتي را مطرح مي كنند. از آن جمله، دكتر يوسف ثبوتي، رئيس مركز تحصيلات تكميلي در علوم پايه زنجان مي گويد: بسيار سخت است كه دانشمندان و محققان ايراني را براي فعاليت در مراكز علمي داخل كشور آن هم با حقوق هاي موجود جذب كرد.
در بخش ديگري از مقاله تحليلي ساينس درباره تحولات علمي ايران آمده است: وزارت علوم ايران، پس از انقلاب، سرمايه گذاري هايي بر روي مراكز علمي جديد داشته است. كه يكي از ثمره هاي آن پژوهشگاه دانش هاي بنيادي (IPM) در تهران است. به گفته حسام الدين ارفعي، معاون پژوهشي پژوهشگاه، آن ها به دنبال هر محققي كه بتواند نقشي در اين ميان داشته شد، مي روند. ارفعي خود پس از كسب مدرك دكتري از دانشگاه كاليفرنيا در بركلي آمريكا در سال 1979 ميلادي به ايران بازگشت. تمركز عمده اين انستيتو بر روي فيزيك است. از سال 2001 ميلادي اين انستيتو تحقيقاتي چند محقق را به آزمايشگاه فيزيك ذرات اروپا (سرن) در ژنو فرستاده است.
يكي از پژوهش هاي دانشمندان اين انستيتو در حال حاضر فعاليت بر روي ساخت سيم پيچ مغناطيسي فشرده (Compact Muon Solenoid ) براي آزمايشگاه فيزيك جامدات اروپا هست كه تا سال 2007 آماده بهره برداري خواهد شد. اين پروژه رويايي دانشمندان انستيتو، مطالعات فيزيك نظري ايران را عملي خواهد ساخت. يعني آغاز ساخت يك شتابگر كه بتواند يك ميليارد ولت انرژي را به اين ذرات القاء كند.
اين انستيتو در راستاي آمادگي هاي بيشتر درخصوص اين پروژه در ماه گذشته ميلادي توافق نامه اي را امضاء كرد و در حال حاضر نيز در انتظار پذيرش رسمي از سوي مجلس است كه در اين صورت مگنت هايي جهت تقويت قدرت دستگاه سينكروترون طرح سزامي در اردن ساخته خواهد شد.
در بخش ديگري از اين گزارش علمي آمده است: طي سال هاي اخير وضعيت علوم فضايي در ايران نيز پيشرفت چشمگيري داشته است. به گونه اي كه ستاره شناسي و علوم فضايي راه پيشرفت خود را به تندي طي مي كند. دولت ايران در حال حاضر به دنبال ساخت رصدخانه اي عظيم آن هم با بودجه اي بالغ بر 18 ميليون دلار (9/9 ميليون پوند) مي باشد كه به احتمال فراوان تا سال 2010 ميلادي مراحل طراحي و ساخت آن به پايان رسيده و آماده بهره برداري خواهد شد. پس از سال ها محققان ايراني اميدوارند تا رصدخانه اي با بهترين كيفيت و استانداردهاي جهاني داشته باشند. دكتر رضا منصوري، معاون سابق پژوهشي وزارت علوم در اين زمينه مي گويد: با گذشت سال ها اكنون قادر خواهيم بود تا رصدخانه اي عظيم آن هم در كلاس بالاي جهاني داشته باشيم.
گفته مي شود كه اين تاسيسات پيشرفته نجومي فرصت هاي قابل توجهي را براي همكاري هاي علمي ايران با مراكز دانشگاهي و پژوهشي خارج از كشور فراهم خواهد كرد. به گفته دكتر ثبوتي، در قرون گذشته، ستاره شناسي ايران و مركز آسيا سردمدار علوم ستاره شناسي در سراسر جهان بوده است.
حوزه ديگري كه طي سال هاي اخير در زمينه پيشرفت علم به آن پرداخته شده است مبحث بيوتكنولوژي است. شايد جالب باشد كه بدانيم دانشگاه تربيت مدرس طي سال هاي اخير بيش از ميليون ها دلار در آزمايشگاه هاي خود صرف چنين تحقيقاتي كرده است. به گفته محمدجواد رسايي هيچ چيز وجود ندارد كه قادر به خريداري آن نباشند. اخيرا ميكروسكوپ فلورسنس اشعهX تشديد مغناطيسي هسته اي 1ميليون دلاري از سوي اين دانشگاه خريداري شده است.
در بخش ديگري از اين مقاله آمده است: نخستين ميوه هاي درخت بيوتكنولوژي در حال شكوفا شدن هستند. انستيتو تحقيقات بيوتكنولوژي كشاورزي ايران اخيرا توانسته است كه نوعي از برنج محلي تغيير يافته ژنتيكي موسوم به طارم مولايي را به ثبت برساند.
در بخش ديگري از اين گزارش آمده است: دانشمندان و محققان ايراني به واسطه تحريم هاي ارائه شده از سوي آمريكا در سال هاي گذشته با مشكلاتي روبرو بوده اند، با اين حال آن ها مسير خود را طي كردند. تحريم هاي اعمال شده تاثير مستقيم بر فروش تجهيزات علمي ساخت آمريكا و ايران و دانشمندان اين كشور داشته و آن ها را مجبور ساخته است تا با كمك واسطه ها به چنين تجهيزاتي دست يابند.
به عقيده سرمقاله نويس ساينس زنان نيز در پيشرفت هاي علمي و آكادميك سال هاي اخير ايران نقشي قابل توجه داشته اند، در ايران زنان محققي همچون اكرم اماني وجود دارند كه الان به عنوان رييس آزمايشگاه در انستيتو پاستور تهران مشغول فعاليت است.