بزرگترین مشخصه های غول گازی منظومة شمسی، چشم مشتری، مرکزی طوفانی و عظیم نزدیک استوای آن، و حلقه های نه چندان قایل رویتش هستند. در این مطلب در ادامه ی مطلب قبلی، مشخصات و داده های اخیر و حوزه های جدید تحقیقاتی در مورد این سیاره و قمرهایش می خوانید.
ادامه از قبل
قمرهاي مشتري:
مشتري دست کم ۶۳ قمر دارد که تقريباً همه‌ي آن‌ها از اساطير رومي نام گرفته‌اند. چهار قمر بزرگتر اين سياره يعني گانيمد، کاليستو، اروپا و يو قمرهايي هستند که گاليله آن‌ها را کشف کرد. گانيمد بزرگترين قمر مشتري و حتي بزرگتر از عطارد و پلوتو است. گفته مي‌شود که گانيمد مستقلاً ميدان مغناطيسي دارد. امروزه معلوم شده که اين قمر در ميان لايه‌هاي يخي و سنگي قطعاً يک اقيانوس دارد. هرچند که احتمال دارد تعداد بيشتري اقيانوس در ميان لايه‌هاي زيرين گانيمد موجود باشد.
قمر يو از نظر فعاليت‌هاي آتشفشاني فعال ترين جرم منظومه‌ي شمسي است. مقادير زياد گوگرد موجود روي سطح اين قمر باعث شده تا بيشتر به رنگ زرد و نارنجي ديده شود و مشهور است که سطح قمر يو مانند يک پيتزاي پپروني است. در افت و خيزهاي گرانشي که هنگام حرکت يو به دور مشتري براي اين قمر رخ مي‌دهد، نوعي جزر و مد در پوسته‌ي آن ايجاد مي‌شود که همين پديده گرماي لازم را براي فعاليت‌هاي آتشفشاني فراهم مي‌کند.
پوسته‌ي يخ زده‌ي قمر اروپا عمدتاً از يخ آب تشکيل شده است. ممکن است زير سطح قمر اروپا اقيانوسي از آب مايع وجود داشته باشد که مقدار آب آن دو برابر اقيانوس‌هاي کره‌ي زمين باشد. البته اقيانوس‌هاي زير سطحي ممکن است براي قمرهاي کاليستو و گانيمد هم موجود باشند. آبفشان‌هايي که در نزديکي قطب جنوب اروپا هستند اولين بار راز وجود آب مايع در زير سطح اين قمر را فاش کردند. به دليل وجود احتمال يافتن حيات در اروپا، ناسا براي ارسال يک مأموريت اکتشافي به اروپا تقاضاي بودجه کرده است.
کاليستو در ميان قمرهاي گاليله‌اي کمترين ضريب بازتاب يا آلبدو را دارد. به همين دليل احتمالاً روي سطح آن از سنگ‌هاي تيره و بدون رنگ پوشيده شده است.
حلقه‌هاي مشتري:
در سال ۱۹۷۹ کاوشگر ويجر يک سه حلقه را در اطراف مشتري کشف کرد. اين حلقه‌ها بسيار کم نورتر از حلقه‌هاي سياره‌ي زحل هستند. حلقه‌ي اصلي مشتري مسطح است و ۳۰ کيلومتر ضخامت و ۶۴۰۰ کيلومتر عرض دارد. اين حلقه از ذره‌هاي کوچک و تيره تشکيل شده است. حلقه‌ي دوم مانند يک ناحيه‌ي خالي ديده مي‌شود. زيرا تيره و کم نور است. حلقه‌ي سوم که شفاف تر و پرنورتر از دو حلقه‌ي ديگر است، خود از سه منطقه تشکيل شده است. مدار سه قمر آمالتيا (Amalthea)، تبه (Thebe) و آدرستيا (Adrastea) در حلقه‌ي شفاف مشتري واقع شده است. مواد تشکيل دهنده‌ي حلقه‌ي سوم مشتري ذره‌هاي گرد و غبار با قطر کمتر از ده ميکرون هستند. اين حلقه تا ۱۲۹۰۰۰ کيلومتر دورتر از سياره ادامه يافته است.
موجي بودن برخي از نواحي حلقه‌هاي مشتري و زحل نشان دهنده‌ي عبور سيارک‌ها و دنباله دارها است.
اکتشاف و پژوهش:
تاکنون هفت کاوشگر از وراي مشتري عبور کرده و اطلاعاتي را از اين سياره به زمين مخابره کرده‌اند: پايونير ۱۰ (Pioneer)، پايونير ۱۱، ويجر ۱ (Voyager)، ويجر ۲،يوليسس (Ulysses)، کاسيني (Cassini) و افق‌هاي نو (New Horizons). کاوشگر گاليله (Galileo) نيز به عنوان يک مدارگرد دور سياره‌ي مشتري در يک مدار ثابت به گردش پرداخت.
پايونير ۱۰ نشان داد که تابش‌هاي اطراف مشتري تا چه حد خطرناک هستند. پايونير ۱۱ اطلاعات زيادي درباره‌ي لکه‌ي سرخ مشتري و نواحي قطبي آن به دست آورد. ويجر‌هاي ۱ و ۲ براي اولين بار به ستاره‌شناسان کمک کردند تا نقشه‌ي کاملي از سطح سياره‌ي مشتري تهيه کنند، آن‌ها همچنين وجود فعاليت‌هاي آتشفشاني يو و حلقه‌هاي مشتري و تابش‌هاي ابرهاي مشتري را کشف کردند. يوليسس کشف کرد که اثر ميدان مغناطيسي خورشيد بر سياره‌ي مشتري بيش از چيزي است که تا آن زمان تصور ميشد. افق‌هاي نو نيز تصاويري از نماي نزديک و با کيفيت مطلوب از مشتري و قمرهاي بزرگ آن تهيه کرد.
در سال ۱۹۹۵ فضاپيماي گاليله کاوشگري را به داخل سياره فرستاد تا براي اولين بار مستقيماً اندازه گيري‌هايي از سطح مشتري داشته باشد. اين کاوشگر ترکيب‌هاي شيميايي مشتري را شناسايي کرد. اما هنگامي که فضاپيماي گاليله با اتمام سوخت روبرو شد، به عمد به درون مشتري فرو فرستاده شد تا از برخورد آن با قمر اروپا اجتناب شود. همان طور که گفته شد ممکن است اروپا محلي براي ميزباني حيات باشد و محققان نمي‌خواستند اين محيط بکر را با وسايل انساني آلوده کنند.
کاوشگر ديگري به نام جونو (Juno) هم اکنون به سمت مشتري فرستاده شده است و قرار است در سال جاري به مقصد خود برسد. اين کاوشگر در يک مدار قطبي به دور مشتري مي‌گردد و اطلاعاتي درباره‌ي نحوه‌ي تشکيل آن را جستجو مي‌کند. احتمالاً داده‌هاي به دست آمده از جونو مي‌توانند در حوزه‌ي سياره‌هاي فراخورشيدي سودمند باشند.
آثار گرانشي مشتري بر منظومه‌ي شمسي:
مشتري بزرگترين جرم منظومه‌ي شمسي است و نيروي گرانشي آن در تعيين سرنوشت منظومه‌ي شمسي مؤثر بوده است. احتمالاً اين سياره توانسته نپتون و اورانوس را به سمت بيرون منظومه هل دهد. اين سياره به همراه زحل سياره‌هاي سنگي را اندکي بيشتر به خورشيد نزديک کرده‌اند. همچنين يکي از دلايلي که امروزه ديگر زمين با سيارک‌ها بمباران نمي‌شود، وجود مشتري است. مشتري بسياري از سيارک‌ها را در اطراف خود نگه داشته است که بزرگترين آن‌ها آگاممنون، آشيل و هکتور نام دارند. اين دسته از سيارک‌ها که در دام گرانشي مشتري هستند، سيارک‌هاي تروآيي (Trojan asteroids) نام دارند.
احتمال وجود حيات در مشتري:
اگر کسي مي‌توانست به داخل مشتري شيرجه بزند، هرچه پايين تر مي‌رفت دما بيشتر ميشد. تا جايي که دما به 21 درجه‌ي سانتي‌گراد يا همان دماي اتاق برسد. اما نکته اينجاست که در مشتري در چنين دمايي، فشار هوا ده برابر فشار در کره‌ي زمين است. دانشمندان احتمال مي‌دهند که موجودات ريز هوازي در اين محدوده‌ي فيزيکي بتوانند زنده بمانند. اما هنوز هيچ شواهدي دال بر وجود حيات در مشتري ديده نشده است.
منبع:
منابع مفید:
ماموریت های مشتری در ناسا: