جریان‌‌‌های آمونیاکی در زیر ابرهای مشتری رصد شد.
قرار است در ماه آینده فضاپیمای جونو (Juno spacecraft) به سیاره‌‌‌ی غول‌پیکر مشتری برسد و وارد آن شود. در آستانه‌ی این رخداد، نقشه‌برداری‌‌‌های دقیق رادیویی از جو این سیاره نشان دادند که در زیر ابرهای سطحی مشتری، جریان‌‌‌های چرخشی آمونیاک وجود دارد. با این کشف بسیاری از ویژگی‌‌‌های سطحی مشتری توجیه علمی پیدا کردند.
محققان با استفاده از آرایه‌‌‌های بزرگ تلسکوپ‌‌‌های رادیویی (Very Large Array (VLA) radio telescope) در نیومکزیکو، توانستند عمق ۱۰۰ کیلومتری اتمسفر مشتری را بکاوند. این پژوهش رابطه‌‌‌ی میان نقاط و گردبادهای رنگارنگ در سطح قابل رؤیت و حرکات گازی زیر سطح را آشکار کرده است. حرکت گازهای زیر اتمسفر به دلیل وجود حرارت درونی مشتری است.
ایمکه دپاتر (Imke de Pater)، ستاره‌شناس دانشگاه کالیفرنیا می‌‌‌گوید: «ما در اصل یک نقشه‌‌‌ی سه بعدی از گاز آمونیاک در اتمسفر مشتری تهیه کرده‌ایم که می‌‌‌توانیم با آن، حرکات رو به بالا و پایین موجود در این اتمسفر آشفته را تحلیل کنیم.»
این نقشه‌‌‌ها نسبت به نقشه‌برداری‌‌‌های رادیویی سابق، جزئیات بسیار بیشتری را نشان می‌‌‌دهند. محققان با استفاده از آن‌‌‌ها دریافته‌‌‌اند که ابرهای غنی از آمونیاک به لایه‌‌‌های بالایی اتمسفر صعود می‌‌‌کنند. این ابرها دو نوع هستند: ابرهای آمونیوم هیدروسولفید که در دمای ۲۰۰ کلوین تشکیل می‌‌‌شوند و ابرهای یخ آمونیاک که در دمای 160 کلوین شکل گرفته‌‌‌اند. هر دوی آن‌‌‌ها به وسیله‌‌‌ی تلسکوپ‌‌‌های نور مرئی قابل رصد هستند. از طرفی ابرهایی با غلظت آمونیاک کم، به لایه‌‌‌های پایین تر زیر اتمسفر سقوط می‌‌‌کنند.
ابرهایی با غلظت آمونیاک پایین، در نواحی وسیعی از سیاره گسترده می‌‌‌شوند. به نظر می‌‌‌رسد ارتباطی میان این نوع ابرها ونقاط داغ موجود باشد. نقاط داغ مناطقی هستند که در آن‌‌‌هادرخشندگی زیادی در طیف‌‌‌های رادیویی و مادون قرمز دیده می‌‌‌شود. این نقاط داغ مانند سوراخ‌‌‌هایی در میان ابرها دیده می‌‌‌شوند و در نور مرئی تا حدی محو هستند.
مایکل وانگ (Michael Wong)، ستاره شناس دانشگاه برکلی می‌‌‌گوید: «ما با استفاده از امواج رادیویی می‌‌‌توانیم از ابرهای غلیظ سطحی مشتری بگذریم و عمق اتمسفر سیاره را ببینیم. رصد نوسان‌‌‌های عمودی و تغییرات در جو این سیاره با استفاده از رصد رادیویی امکان‌پذیر است.»
محققان برای تهیه‌‌‌ی نقشه‌‌‌ی جدید، به رصد سیاره‌‌‌ی مشتری در همه‌‌‌ی طول موج‌‌‌های رادیویی در طول زمان پرداختند. دریافت تصویر با استفاده از تلسکوپ‌‌‌های نور مرئی بلافاصله انجام می‌‌‌شود، اما برای رصد در امواج رادیویی به چند ساعت زمان احتیاج است. تلسکوپ‌‌‌هایآرایه‌‌‌ی بزرگ نیومکزیکو حساسیت بالایی دارند و با استفاده از الگوریتم‌‌‌های پردازش اطلاعات به روز شده‌‌‌اند. پژوهشگران می‌‌‌توانند با استفاده از این تلسکوپ‌‌‌های رادیویی، اتمسفر این سیاره‌‌‌ی تیزپا را رصد کنند. می‌‌‌دانید که چرخش مشتری به دور خودش بسیار سریع است. تصاویر به دست آمده از رصدهای رادیویی در نهایت با تصاویری از تلسکوپ فضایی‌‌‌هابل ترکیب می‌‌‌شود تا چشم‌‌‌اندازی صحیح و کامل بدهند.
وانگ با اشاره به طوفان عظیم سطح مشتری که گاه دو برابر‌‌‌اندازه‌‌‌ی کره‌‌‌ی زمین وسعت دارد گفت: «ما اکنون ساختار اتمسفر مشتری را، به ویژه در اطراف لکه‌‌‌ی سرخ مشتری در فرکانس‌‌‌های ۱۲ تا ۱۸ گیگاهرتز به خوبی و درست مانند نور مرئی می‌‌‌بینیم. در اطراف این لکه‌‌‌ی عظیم، حرکات کوچک و پیچیده‌‌‌ی بسیاری به سمت بالا و پایین دیده شده است.»
قرار است در چهارم ماه جولای، فضاپیمای جونو به مشتری برسد و مطالعه‌‌‌ی اقلیم، ترکیب، تاریخچه‌‌‌ی شکل‌گیری و ویژگی‌‌‌های مغناطیسی آن را آغاز کند و پس از آن به اعماق اتمسفر این سیاره‌‌‌ی غول پیکر شیرجه بزند. جونو پس از فضاپیمای گالیله، دومین مأموریت بلندمدت به سمت سیاره‌‌‌ی مشتری است. فضاپیمای گالیله در سال ۱۹۹۵ به مشتری رسید و به مدت ۸ سال به بررسی این سیاره پرداخت. اما مدت زمان سفر جونو کوتاه‌تر است. به احتمال زیاد مأموریت جونو تا اوایل سال ۲۰۱۸ طول می‌‌‌کشد و پس از آن، این فضاپیما با برخورد به سیاره به کار خود خاتمه می‌‌‌دهد. این نقشه‌‌‌های جدید از اتمسفر مشتری می‌‌‌توانند در کنار داده‌‌‌های جونو به پژوهشگران تصویر واضح‌تری را از بزرگترین سیاره‌‌‌ی منظومه‌‌‌ی شمسی بدهند.
Juno
مشتری پنجمین سیاره‌‌‌ی منظومه‌‌‌ی شمسی است که بیش از ۶۰ قمر کوچک و بزرگ در دام گرانشی آن در حال گردش هستند. مهم‌ترین قمرهای مشتری عبارتند از : گانیمد، کالیستو، یو و اروپا. جرم سیاره‌‌‌ی مشتری آنقدر زیاد است که اگر سایر سیارات منظومه‌‌‌ی شمسی را در یک کفه‌‌‌ی ترازو قرار دهیم و مشتری را در کفه‌‌‌ای دیگر، نه تنها مشتری به تنهایی سنگین‌تر است، بلکه دو برابر جرم سایر سیاره‌‌‌های منظومه‌‌‌ی شمسی را دارد. بخش اعظم سیاره‌‌‌ی مشتری را عنصرهای هیدروژن و هلیوم تشکیل داده‌‌‌اند. سرعت طوفان‌‌‌های سطحی مشتری گاه تا ۶۴۰ کیلومتر بر ساعت می‌‌‌رسد. این طوفان‌‌‌ها مهم‌ترین عوارض اتمسفری مشتری هستند که سطح آن را دائماً آشفته و ناآرام نگه می‌‌‌دارند.
منبع:
منابع مفید: