‌آمالی‌ امی‌ نوتر (Amalie Emmy Noether) که او را عموما بزرگترین ریاضی‌دان زن می‌دانند در ارلانگن، آلمان غربی، در سال 1882 متولد شد. پدر او ماکس نوتر (1844-1921 ;Max Noether) ریاضی‌دان برجسته‌ای در دانشگاه ارلانگن بود. ماکس نوتر، مانند پل گوردون (1837-1912 ;Paul Gordan) که او هم وابسته به دانشگاه و از دوستان نزدیک خانواده‌ی نوتر بود، یک جبردان بود. تعجب آور نیست که امی‌نوتر، هم که در این دانشگاه تحصیل کرد، متخصص جبر شد. او رساله‌ی دکتری خود را زیر نظر گوردون در سال 1907 با عنوان «درباره‌ی دستگاه‌های کامل پایاها برای فرم‌های درجه‌ی چهارم سه‌تایی» نوشت. موقعی که گوردون در سال 1910 بازنشسته شد، جای او را یک سال بعد ارنست فیشر (1875-1959 ;Ernst Fischer)، جبردان دیگری گرفت که علاقه‌ی ویژه‌ای به نظریه‌ی حذف و نظریه‌ی پایاها داشت. تاثیر او بر نوتر بسیار زیاد بود و به راهنمایی فیشر، اشتغال ذهنی او از جنبه‌ی الگوریتمی کار گوردون به رهیافت اصل موضوعی مجرد هیلبرت منتقل شد.

‌بعد از ترک ارلانگن، امی‌نوتر به دعوت فلیکس کلاین (Felix Klein) و دیوید هیلبرت (David Hilbert) در دانشگاه گوتینگن (University of Göttingen) به تحصیل پرداخت و در آنجا امتحانات احراز شرایط خود را در سال 1919، بعد از فائق آمدن بر مخالفت‌های عده‌ای از اعضای هیئت علمی که با مدرسین زن مخالف بودند، گذراندند. در 1922 وی استاد استثنایی دانشگاه گوتینگن شد و این سمت را تا سال 1933 به‌عهده داشت و در این زمان به دلیل زیاده‌روی‌های انقلاب ملی آلمان، وی وعده‌ی کثیر دیگری از شرکت در فعالیت‌های علمی منع شدند. وی بلادرنگ با قبول سمت استادی کالج برین ماوئر در پنسیلوانیا آلمان را ترک کرد و عضو موسسه‌ی تحصیلات عالی در پرینستون (Institute for Advanced Study in Princeton) شد. سال‌های عمر او در آمریکا شاید شادترین و پر‌ثمرترین بخش زندگی‌اش باشد. وی در سال 1935، در سن پنجاه و سه سالگی و در اوج قدرت خلاقانه‌اش چشم از جهان فروبست.

دانشگاه گوتینگن

مرکز مطالعات پیشرفته پرینستون

‌گرچه نوتر از لحاظ کیفیت تدریس ضعیف و فاقد مهارت‌های آموزشی بود، وی توانست الهام بخش تعدادی دانشجو باشد که آنان نیز در زمینه‌ی جبر مجرد از خود اثر گذاشتند. مطالعات او درباره‌ی حلقه‌های مجرد و نظریه‌ی ایده‌آل‌ها اهمیت خاصی در بسط جبر نوین داشته‌اند.

‌در مراسم پس از مرگش، امی‌نوتر سخت مورد ستایش آلبرت انیشتین ( Albert Einstein) قرار گرفت. شخصی یک بار او را دختر ماکس نوتر وصف کرده بود و ادموندلاندائو در جواب گفت: «ماکس نوتر پدر امی‌نوتر بود، امی مبدا مختصات در خانواده‌ی نوتر است». صدمین سال تولد امی‌نوتر در سال 1982 در کالج برین ماوئر جشن گرفته‌ شد.

غلامرضا پورقلی