زنگ تفریح شماره ۱۷۸
روش های ارتباط و تعامل ما با کامپیوتر و دستگاه‌های الکترونیک روز به روز "انسانی" تر می‌شوند. این راه ارتباطی که برای سال‌ها تنها از طریق صفحه کلید و ماوس ممکن بود، حالا از لمس با سرانگشتان و صحبت کردن با زبان روزمره هم فراتر رفته و می‌تواند از طریق خواندن و رمزگشایی حس وحالت چهره کاربر و یا دریافت و ترجمه امواج مغزی او صورت گیرد.
از ابتدای همگانی شدن استفاده از کامپیوتر، تا مدت‌ها، تنها راه ارتباط با این دستگاه وارد کردن دستورهای پیچیده توسط صفحه کلید بود که با اضافه شدن ماوس در کنار ارایه سیستم عامل‌های جدیدتر، ارتباط کاربر با دستگاه ها بسیار ساده‌تر شد.
اما تحول اصلی در زمینه تعامل ما با دستگاه‌های الکترونیک با ارایه صفحات لمسی رخ داد. گوشی‌ها و تبلت‌ها و حالا کامپیوترها به جای فشار دگمه، توسط سرانگشتان ما کنترل می‌شوند و حرکات لمسی برای کنترل آنها روز به روز به حرکات روزمره زندگی نزدیک‌تر می‌شود. همانند جمع کردن صفحه‌ای با دست برای بستن آن، یا هل دادن صفحات به کنار برای تعویض یا به اصطلاح ورق زدن آنها.
در واقع حرکات لازم برای کنترل دستگاه‌ها به سمت حذف حرکات مکانیکی و جایگزین کردن آن با حرکات طبیعی اعضای بدن پیش می‌رود.
پیشرفت دستیارهای صوتی دستگاه‌ها، آرزوی دیرینه فرمان دادن به دستگاه‌ها از طریق صحبت با آنها را تا حدی محقق کرده.
بالا رفتن حساسیت ردگیرهای حرکتی از سوی دیگر نیز، ارتباط از راه دور با دستگاه‌ها به کمک حرکات بدن را ممکن کرده و حرکات کاربر از راه دور، جایگزین دستگاه کنترل از راه دور تلویزیون یا کنسول بازی شده است.
اما دستاوردهای تحقیقات در زمینه رابط کاربری که اصطلاحا اچ سی آی (Human Computer Interaction) نام دارد به همین جا ختم نمی‌شود و محققین در نقاط مختلف دنیا با به کارگیری ترکیبی از فن‌آوری‌هایی که ذکر شد، راه‌های جدید و متفاوتی در زمینه رابطه کاربر با دستگاه خلق کرده‌اند که ممکن است به زودی روش‌های ارتباط ما با دستگاه‌های الکترونیک را متحول کند.
لمسِ ناملموس
گروهی از محققین دانشگاه بریستول در بریتانیا در حال آماده‌سازی یک میز کار برای انجام پروژه‌های گروهی هستند. میزی که سطحش یک صفحه لمسی بزرگ است برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و چهار طرف آن نمایشگرهای مجزایی برای کار انفرادی افراد وجود دارد. اما این چهار نمایشگر، هر کدام روی غباری تشکیل شده که می‌تواند با خاموش کردن دستگاه به یک چشم به هم زدن محو شود. در واقع تصاویر روی هاله‌ای غبارگون از دود یا بخار توسط پروژکتور، تابانده می‌شوند و یک ردگیر حرکتی هم حرکات دست کاربر را دنبال می‌کند تا کاربر بتواند با این نمایشگر، همانند یک صفحه لمسی کار کند. روی صفحه‌ای جادویی که در هوا نمایان و محو می‌شود و بدون لمس فیزیکی هیچ دکمه یا صفحه‌ای. کاربران در چهار طرف میز می‌توانند عکس یا نوشته مقابل خود را به سمت دیگری هل دهند تا به نمایشگر او منتقل شود یا این که آن را به میز وسط بفرستند تا همه همزمان روی آن کار کنند.
روش دیگری که بدون لمس فیزیکی اجسام، ارتباط با دستگاه را ممکن می‌کند، استفاده از امواج مافوق صوت است. محققین دانشگاه بریستول امکان جدیدی به این فن آوری اضافه کرده‌اند و آن ایجاد نوعی بازخورد در زیر انگشتان کاربر است. لرزشی که امواج مافوق صوت در نقطه‌ای از فضا ایجاد می‌کنند، باعث می‌شود کاربر بتواند در حین کنترل دستگاه با اشارات دست لمس دکمه‌ها را زیر دست خود حس کند. لرزشی که بازخورد لمسی نام دارد.
نمایشگر آبی
در سوی دیگر دنیا محققین دانشگاه کویکه در ژاپن، به دنبال آشتی دادن دستگاه‌های الکترونیکی با آب و همین طور کشیدن خط رابطی بین عناصر دنیای طبیعی با اشیای مجازی هستند. نمایشگر روی آب از پروژکتوری که تصاویر رنگارنگ را بر آب می تاباند و یک ردگیر حرکتی که حرکات دست کاربر را دنبال می‌کند تشکیل شده است. اطلاعات بدست آمده به برای پردازش به کامپیوتری ارسال می‌شود و در نهایت سطح آب را تبدیل به یک صفحه لمسی می‌کند که می‌توان برای بازی رایانه‌ای، وبگردی، تماشای عکس و اکثر اموری که با کامپیوتر انجام می‌شود از آن استفاده کرد. هدف تیم سازنده از ساخت این فن آوری، لذت بخش‌تر کردن حمام در وان بوده و از آنجا که حمام کردن در وان‌های بزرگ و مشترک بخشی از فرهنگ ژاپنی است، این فن‌آوری می‌تواند باقی دنیا را با این فرهنگ خاور دور بیشتر آشنا کند.
سخن با لبِ خاموش
تحقیقات در زمینه رابط کاربری از سطح حرکات انسانی فراتر هم رفته و عده‌ای به دنبال به کارگیری عواطف و احساسات انسانی در جهت تعامل کاربر با دستگاه هستند.
شرکت امرون فن‌آوری تشخیص چهره را یک گام جلوتر برده و به دنبال ارایه دستگاه‌ها با فن‌آوری تشخیص حس و حال چهره است. کامپیوتر می‌تواند با بررسی این که چهره کاربر چه حسی دارد به دستگاه‌ها فرمان مناسب را بفرستد. برای مثال اگر فرد چهره سرمازده یا لرزان دارد، سیستم گرمایش دما را بالا ببردو قطعا مرحله ای فراتر از کنترل دستگاه با احساسات آشکار کاربر می‌تواند، استفاده از احساسات نهان و ناخودآگاه فرد برای فرستادن فرمان به دستگاه باشد.
شرکت ژاپنی نوروور یک گوشی عرضه کرده که از ناخودآگاه انسان‌ها می‌گوید. یکی از محصولات این شرکت که مجهز به این فن‌آوری است، نکومیمی است که در واقع یک جفت گوش گربه است که کاربر روی سرش می‌گذارد و گوش‌ها از روی امواج مغری فرد، احساسات او را نمایش می‌دهند.
پروژه دیگر این شرکت ارائه این گوشی با دوربینی است که توسط امواج مغز کنترل می‌شود و هرگاه فرد از دیدن چیزی هیجان زده شود، دوربین به صورت خودکار آن لحظات را از زاویه دید فرد ثبت می‌کند.
بنابراین در آینده کنترل دستگاه‌ها ممکن است حتی نیاز به هیچ یک از اعضای بدن جز مغز و امواج آن نداشته باشد. البته بسیاری از این ایده‌های نو فعلا تنها یک نمونه آزمایشی هستند و برای این که در دستگاه‌ها در اختیار مصرف‌کننده قرار بگیرند راه درازی در پیش دارند. اما با توجه به رقابت بالا در بازار وسایل الکترونیک، تولید کننده‌ها برای جلو زدن از باقی رقبا، همواره مشتاقند اولین شرکتی باشند که در این تحقیقات سرمایه گذاری می کند و آنها را در دستگاه‌های تولیدی خود به کار می‌برد. بنابراین تحقیقات در زمینه رابط کاربری حداقل از لحاظ جلب سرمایه برای پیشرفت خود، موانع زیادی سر راه خود ندارد.