چهار بیت زیبا از مولانا شاعر بزرگ ایرانی، رهنمودهای لازم برای هدفی که در پیش داریم را در اختیار ما قرار خواهد داد:

هیچ راه ساده‌ای برای رسیدن به قله‌های علم وجود ندارد. در تمام طول تاریخ تمام کسانی که منشاء خدماتی بوده‌اند رنج بسیاری متحمل شده‌اند. در این نوشتار فهرست‌وار به برخی اعمال که مانع پیشرفت هستند اشاره کرده و با اطمینان کامل خواننده را از آن‌ها منع خواهیم کرد. مهم‌ترین و در واقع اصلی‌ترین مانع درست زندگی‌کردن، دروغ‌گویی است. نباید به خود و دیگران دروغ گفت. گرچه در برخی موارد دروغ نگفتن کاری دشوار و شاید غیرممکن باشد اما در صورت تداوم و عدم ارتکاب آن، شور و شعفی در انسان ایجاد می‌شود که به تحمل دردسرهای احتمالی نگفتنش می‌ارزید. فرض ما در این‌جا این است که مخاطب موردنظر این نکته‌ی بسیار حیاتی را در سایه‌ی راهنمایی‌های خانواده و آموزگاران، به خودی خود، رعایت کرده و نیازی به یادآوری مجدد نخواهد داشت. با این وجود ما وظیفه داریم جهت تقدیر از خوانندگانمان تاکید کنیم که:

دروغ نگویید (حتی اگر تاوان سنگینی قرار است برای عدم ارتکاب بپردازید). تمام شد.

تاکید می‌کنیم تحت هر شرایطی و به هیچ بهانه‌ای دروغ نگویید. قول و فعل‌اتان را یکی کنید. بهترین راه مقابله با هر مشکلی، دروغ نگفتن به خود و دیگران است. به خاطر داشته باشید در موقعیت‌هایی که احتمالا مجبور به انتخاب هستید (بین دروغ گفتن و نگفتن) با دو حالت کاملا روشن مواجه‌اید و آن این‌که: یا در مورد کاری درست و قابل قبول، دروغ می گویید که به طور بدیهی نیازی به این کار نیست و یا در مورد عمل ناشایستی دروغ می‌گویید که دوباره نیازی به دروغ نیست، زیرا به سادگی مشخص است که نباید کاری کرد که مجبور شد با دروغ آن‌ را توجیه کرد.

حالا نوبت این است که تشخیص بدهیم چه کاری درست است و چه کاری نادرست؟ اگرچه پاسخ به این سوال ساده است اما قابل فهرست شدن نیست زیرا بستگی مستقیم به افراد و دیدگاه‌های‌شان در موقعیت مورد نظر دارد. بنابراین برای پرهیز از دروغ، ساده-ترین کار این است که قبل از انجام کار موقعیت مورد نظر را مطالعه، تعاریف لازم از درست بودن و نبودن را کشف و سپس اقدام به آن کار کنیم. این کارها وقت زیادی از انسان تلف نخواهند کرد حداقل زحمت انجام آن‌ها بسیار کم‌تر از تاوان‌های احتمالی دروغ گفتن خواهد بود. به‌طور ساده دوست عزیز دچار عذاب وجدان نخواهید شد (هر انسانی در بدن خود دادگاهی به نام وجدان دارد. منتها در بعضی این دادگاه‌ها تعطیل است و در برخی فعال! شما جزء کدام دسته هستید؟).

حسادت نکنید. آفت پیشرفت انسان‌، حسادت، کم‌بینی و خود برتر بینی است. این ویژگی‌ها فرد را برای رسیدن به اهداف نادرست احتمالی و البته از هر راه ممکن، تشویق کرده و باعث جلوگیری از پیشرفت دیگران ومتعاقبا خود شخص خواهد شد. به خاطر داشته باشید با ایجاد مانع برای رقبا پیشرفت حاصل نخواهد شد. از رقابت نترسید حتی اگر با اختلاف زیادی بازنده باشید!

وقتی تحقیر شدید ناراحت نشوید. نویسنده، هیچ انسان شایسته‌ای را سراغ ندارد که دیگران را تحقیر کرده باشد یا به قولی دست-کم گرفته باشد. بنابراین اگر جایی کسی شما را ندیده گرفت، نیازی نیست وقت گران‌بهایتان را صرف اندیشیدن به او و دیدگاهش کنید. اگر خوبی نمی‌کنیم لااقل بدی نیز نکنیم.

ذکر این نکته ضروری است که بحث ما در این جا ارزشی نیست و فرض بر این است همه مخاطبان در راه راست هستند. انسان بودن وظیفه‌ی ماست. در انجام وظیفه نباید کوتاهی کرد. ما وظیفه داریم به انسانیت احترام گذاشته و تمام تلاش خود را به کار بندیم تا همگی رستگار شویم. خداوند صابران و شاکران را دوست دارد.

و اما پاسخ مولانا:

در پایان این نوشتار تاکید می‌کنیم که خداوند (گر چه خداوند فقط متعلق به انسان‌های خوب نیست اما این‌طور به نظر می‌رسد که توجه ویژه‌ای به انسان‌های خوب دارد) یار و یاور تمام انسان‌هاست و انتظار می‌رود خوانندگان فرزانه این نکته را فراموش نکنند.

غلامرضا پورقلی