زنگ تفریح 261
یکی از ترکیبات شیمیایی مهم که کاربردهای بسیاری در زمینه‌های گوناگون دارد مس سولفات می‌باشد که برای تولید و آماده‌سازی آن از روش الکترولیز یا برقکافت استفاده می‌شود. در این زنگ تفریح بیش‌تر با این ترکیب مهم و طرز آماده‌سازی و کاربردها و خطرات آن آشنا خواهیم شد.
فرمول شیمیایی مس سولفات که در اصل یک نمک است به صورت CuSO4 می‌باشد که از واکنش ساده‌ی میان یک ترکیب مسی و سولفوریک اسید ایجاد خواهد شد. فرم‌های مختلف مس سولفات بستگی به درجه‌ی آبپوشیدگی آن دارد که این آبپوشیدگی باعث طبقه‌بندی آن بر اساس درجه‌ی آبی آن می‌شود. مس سولفاتی که درجه‌ی آبپوشیدگی آن برابر صفر می‌باشد یا همان مس سولفات بی‌آب به صورت طبیعی در طبیعت به فرم کلکسیانیت (Chalcocyanite) نوعی کانی است با پایه‌ی CuSO4 یافت می‌شود. اما رایج‌ترین فرم این ترکیب به صورت مس سولفات 5 آبه (CuSO4.5H2O) می‌باشد. در ادامه‌ی این مطلب بیش‌تر با روش تهیه و کاربردهای آن آشنا خواهیم شد.
 |
 |
| مس سولفات آبدار |
مس سولفات بدون آب |
حقیقت مس سولفات
مس سولفات یک نمک آب تبلور می‌باشد که پس از نوشتن فرمول آن تعداد مولکولهای آب را می‌نویسیم، فرصت بدی نیست که طرز محاسبه‌ی تعداد مولکولهای آب تبلور را یادآوری کنیم. برای این کار ابتدا جرم نمک خشک را به مول آن تبدیل می‌کنیم سپس جرم آب را به مول آن تبدیل می‌کنیم و در آخر مول آب را بر مول نمک خشک تقسیم می‌کنیم که عدد به دست آمده تعداد مولکولهای آب تبلور می باشد.
اما مس سولفات را با روش‌های متفاوتی تهیه می‌کنند که الکترولیز یکی از آن‌ها است. الکترود‌های مس در داخل یک الکترولیت سولفوریک اسید قرار گرفته و طی فرآیند الکترولیز مس سولفات تولید می‌شود. روش دیگر استفاده از الکترولیتی از نمک منیزیم سولفات در کنار آند مسی می‌باشد.
کاربردهای این ترکیب
مس سولفات یک ترکیب شیمیایی با اهمیت و کاربردی است که جای خود را در زمینه‌های گوناگونی تثبیت کرده است، از کاربردهای آن می‌توان:
1) مس سولفات برای انجام فرآیندهای ایجاد پیوند‌ها و ترکیبات آلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرم بی‌آب این ترکیب به عنوان کاتالیزور در فرآیند تولید ترکیبات آلی استفاده می‌شود.
2) از مس سولفات کاربرد زیادی در زمینه‌ی ساخت مواد آتش‌بازی دارد که یکی از آن‌ها تولید رنگ سبز در آتش می‌باشد.
3) در زمینه‌ی کشاورزی از این ترکیب برای تولید مواد از بین برنده‌ی گیاهان برای نابود کردن گیاهان هرز و تولید قارچ‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها و مواردی دیگر استفاده می‌شود. برای مثال قارچ‌زدگی درخت انگور یا همان مو توسط مس سولفات و ترکیبی که از آن تهیه می‌شود درمان می‌شود.
4) یکی دیگر از کاربردهای این ترکیب استفاده‌ی آن در تصفیه و پاکسازی آب از جانداران و جلبک‌های آبی می‌باشد. به همین دلیل استفاده از مس سولفات در آکواریم‌ها نیز تقریبا رایج است و باعث از بین رفتن انگل‌ها و تصفیه آب می‌شود.
کریستال‌های مس سولفات
الگوی تکراری که در داخل ساختار مس سولفات مسئول اصلی ایجاد کریستال مس سولفات است، بنابراین این کریستال‌ها به یک شکل منحصر‌به‌فردی دست پیدا کردن. کریستال مس سولفات را حتی می‌توان در خانه نیز تولید کرد و یا می‌تواند یکی از پروژه‌هایی باشد که در مدارس داده شود. برای انجام این کار به آب داغ و محلول مس سولفات احتاج است. باید محلول مس سولفات را به آب اضافه کنیم و تا جایی که به اشباع برسد. حالا تنها لازم است محلول اشباع شده باقی مانده را به مدت چند روز به حال خود می‌گذاریم. گذاشتن یک سیم نایلونی می‌توبند نقش سطح مورد نیاز برای تولید کریستال را تأمین کند.
خطرات قرار گرفتن در معرض مس سولفات
این ترکیب شیمیایی به عنوان یک محرک شناخته می‌شود و برای فردی که مداوم در مجاورت آن قرار دارد مضر می‌باشد. مشکلاتی مثل خارش یا اگزما‌های پوستی با در تماس قرار گرفتن با این ترکیب به وجود می‌آید. در تماس قرار گرفتن با چشم باعث التهاب‌های پلکی و ورم و ریش‌ریش و زخم شدن چشم شود.
این حقایق در مورد مس سولفات می‌تواند در شناخت آن و کاربردهای آن به ما کمک کند و عدم احتیاط در تماس با این ترکیب می‌تواند عواقبی داشته باشد.