آزمايش لاوازيه

«آنتوني لاوازيه» (Antoine Lavoisier) در سال 1158 (1779 ميلادي) آزمون كلاسيك دوازده روزه‌اي را انجام داد كه منجر به شهرت جهاني وي شد.

ابتدا «جيوه»‌ي خالص را در يك بالن با گردني شبيه به يك پرنده (مطابق شكل) بر روي يك كوره‌ با ذغال چوب به‌مدت دوازده روز حرارت داد. بدين‌ترتيب مشاهده كرد كه پودر «اكسيد جيوه» به‌رنگ قرمز در بالن ايجاد شده است.

وقتي كه ديگر پودر بيش‌تري به‌وجود نمي‌آمد «لاوازيه» متوجه شد كه در اين فعل و انفعالات يك‌پنجم هوا به‌طور كامل مصرف شده است و در باقي‌مانده‌ي هوا، هيچ موجود زنده‌اي يافت نشده و هم‌چنين اين ميزان هواي باقي‌مانده ديگر نمي‌سوزد.

«لاوازيه» اين باقي‌مانده‌ي هوا را «ازت» (Azote) ناميد. «ازت» در زبان يوناني از دو كلمه‌ي «اَ» (A) و «زوت» (Zote) تشكيل شده است كه «زوت» به اين زبان به‌معني «بدون زندگي» است.

وي «اكسيد جيوه»‌ي قرمز رنگ را به‌دقت جدا كرد و در بالن مشابهي مابقي جيوه را حرارت داد. بدين‌ترتيب مشاهده كرد كه همان نسبت حجمي از هوا باقي مي‌ماند.

او فهميد كه آن گازي كه در اين واكنش مصرف مي‌شود باعث درخشاني شعله شده و حيوانات كوچك در آن فعال خواهند شد همان‌گونه كه دانشمندي به‌نام «پريستلي» (Priestly) متوجه آن شده بود.

سرانجام در اختلاط دو نوع گاز به‌عنوان مثال: گازي كه در آزمون اول باقي مانده بود و گازي كه در آزمون دوم استخراج شده بود مخلوطي بسيار شبيه به هوا به‌دست مي‌آيد.

آزمايش‌هاي لاوازيه در روش‌هاي علمي فهم طبيعت آناليز مواد ناشناخته استفاده مي‌شود: تجزيه، تركيب و ساخت دوباره از اجزا و ...

لاوازيه در آزمايش‌هايش هوا را به دو جزو تقسيم كرد:

- جزوي كه باعث حيات و احتراق مي‌شود و يك‌پنجم آن را تشكيل داده «اكسيژن» ناميده مي‌شود. «اكسيژن» كلمه‌اي يوناني متشكل از دو كلمه‌ي يوناني «اكسوس» (Oxus) به‌معني «اسيد» و «ژن» (Gen) به‌معني «توليد» است.

- بقيه‌ي چهارپنجم باقي‌مانده‌ي هوا كه «نيتروژن» ناميده مي‌شود.

از دو گازي كه وي از تجزيه به‌دست آورد ماده‌اي حاصل شد كه داراي خواص «هوا» است.

آزمايش‌هاي لاوازيه ما را به تئوري‌اي رهنمون مي‌كند كه امروزه آن را به‌نام «احتراق» مي‌شناسيم. بدين‌معنا كه وقتي ماده‌اي در هوا محترق مي‌شود با «اكسيژن» هوا واكنش داده و محصول به‌دست آمده از ماده‌ي اوليه‌ي محترق شده سنگين‌تر است.