زنگ تفریح 236، آیا تا به حال درباره مولکولهای آلی و غیرآلی اندیشیدهاید و اینکه تفاوت این دو چیست؟ کدام مواد در قلمرو شیمی آلی قرار میگیرند؟ بیایید با هم در این باره بخوانیم و جواب این سوالات را بیابیم.
در هر مقاله بر پایه شیمی، همواره به مولکولها برمیخوریم و در بین این مولکلولهای، مولکولهای آلی و غیرآلی را جدا میکنیم.
مولکولهای آلی چه هستند؟
مولکولهای آلی چیزی جز شیمی زندگی نیستند، ترکیباتی که از بیش از یک عنصر تشکیل شدهاند. مولکولهای آلی در ارگانیسمهای زیستی وجود دارند و همچنین در این ارگانیسمها تولید میشوند. خاصیتی که مولکولهای آلی را از غیرآلی جدا میکند این هست که مولکولهای آلی دارای پیوندهای کربن-هیدروژن هستند در حالیکه مولکولهای غیرآلی دارای چنین پیوندهایی نیستند. چهار گروه عمده مولکولهای آلی کربوهیدراتها، پروتئینها، لیپیدها و نوکلوئیک اسیدها هستند.
کربوهیدراتها
واژه کربوهیدراتها در واقع توضیح میدهد که این مولکولها از چه درست شدهاند. این
مولکولها شامل هیدراتهای کربن به نسبت یک مولکول کربن به یک مولکول آب هستند (CH2O).
همانطور که میدانید انواع مختلفی از کربوهیدراتها وجود دارد. از این جمله میتوان به ساکارید، مونوساکارید و پلیساکارید اشاره کرد.
کلمه ساکارید کلمه دیگری برای واژه کربوهیدرات است، زیرا میتواند دارای پیشوند شود و اندازه مولکول را نشان دهد (مونو، دی، تری، پلی).
مونوساکاریدها سادهترین شکل مولکولها هستند زیرا آنها تنها شامل قندهای تک میشوند و تنها یک مولکول دارند. دیساکاریدها قندهای دوتایی هستند و ترکیب دو مونوساکارید هستند. پلیساکاریدها پلیمر هستند و از چندین قند تشکیل شدهاند. این قندها میتوانند مونومرهای مشابه (تعداد زیادی مونوساکارید مشابه) باشند و یا مخلوطی از مونوساکاریدهای مختلف.
پروتئینها
پروتئینها پلیمرهایی هستند که از مونومرهایی به نام آمینو اسید ترکیب شدهاند. هر
آمینو اسید شامل گروههای زیر میشود:
• پایهی گروه آمینو (-NH2)
• گروه کربوکسیلیک اسید (-COOH)
• اتم هیدروژن
تمام موارد بالا به یک اتم کربن متصل هستند (α-کربن یا آلفا کربن). یک پیوند چهارم به کربن آلفا متصل میشود و آن را به یک گروه جانبی که از آمینواسیدهای مختلف است وصل میکند. این گروههای جانبی مهم هستند، زیرا بر روی چگونگی اثرگذاری آمینواسیدهای پروتئین بر روی همدیگر و چگونگی واکنش پروتئین با مولکولهای دیگر تاثیر گذار است. اگرچه صدها آمینواسید مختلف وجود دارد، اکثر ارگانیسمها تنها از 21 نوع برای ساخت پروتئین استفاده میکنند.
پیوندهای پپتید (Peptide) پیوندهای کووالانسی هستند که آمینواسیدها را به زنجیره متصل میکنند. دیپپتید به دو آمینواسید گفته میشود که به هم متصل شدهاند و پلیپپتید نیز به اتصال بیش از دو آمینواسید گفته میشود.