در مطلب « رادیوداروها »، به معرفی رادیوداروها و استفاده از آنها در تشخیص و درمان بیماری‌ها پرداختیم. در این مطلب استفاده از رادیوایزوتوپ‌ها برای تشخیص و درمان بیماری سرطان را معرفی می‌کنیم.

---

مطلب قبلي: ۱۰ ايده برای تغيير جهان (قسمت دوم)

مطلب بعدي: رادیوایزوتوپ و دردسرهای آن

 

 

 

 

 

 

تجزيه تحلیل بیوشیميايی

 

 

 

 

 

تشخیص بود و نبود مواد رادیواکتیو حتی در غلظت‌های بسیار اندك آسان است، در نتیجه می‌توان در برچسب‌گذاري مولکول‌هاي‌ نمونه‌ی بیولوژیکی در آزمایشگاه (خارج از بدن)، از رادیوایزوتوپ‌ها استفاده كرد. آسيب‌شناسان با به‌كارگيري رادیوایزوتوپ‌ها، صدها آزمایش را برای تعیین اجزای تشکیل‌دهنده‌ی خون، سرم، ادرار، هورمون‌ها، آنتی-ژن‌ها و بسیاری از داروها انجام داده‌اند. این روش كه به نام « سنجش Radioimmuno » شناخته مي‌شود، گرچه بیوشیمی پیچیده‌‌اي دارد، اما کیت‌های ساخته‌شده از آن، بسيار آسان و با ارائه‌ي نتايج دقيق برای استفاده در آزمایشگاه‌ها است.

 

 

رادیوتراپی (RNT)

آسيب‌رساني پرتوي به تقسیمات سريع سلول‌ها، اهميت ويژه‌اي دارد. به همین دلیل برخی غدد سرطانی را می‌توان با تابش به ناحيه‌ي در حال رشد، کنترل يا حذف كرد.

کبالت-60 كه چشمه‌ي رادیواکتیو پرتوي گاما است، در تابش خارجی مورد استفاده قرار مي‌گيرد. هرچند اكنون در کشورهای توسعه‌یافته، شتاب‌دهنده‌‌‌هاي خطی بسیار متنوعي را به‌‌عنوان چشمه‌ي پرتوي X با انرژی بالا به‌كار مي‌برند.

تابش داخلی با وارد كردن یا کاشت یک چشمه‌ي پرتوزا براي گسيل ذرات گاما و بتا، در نواحي هدف انجام مي‌شود.

ید-131 معمولا جهت درمان سرطان تیروئید، كه شايد موفق‌ترین نوع درمان سرطان است، و نيز براي بهبود اختلالات غیربدخیم تیروئید به‌كار مي‌رود.

كاشت ایریدیوم-192 به‌ويژه در سر و سینه مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه آنها را به‌شكل سیم تهيه كرده و به‌وسيله كاتتر به ناحيه‌ي هدف وارد مي‌كنند. سیم كاشته‌شده پس از وارد كردن دُز مورد نظر، خارج مي‌شود. این روش براکی‌تراپی (کوتاه برد) نام دارد كه مقدار کمتري از کل تابش به بدن می‌رسد و تومور را بیشتر به‌صورت موضعی هدف قرار داده و بنابراين مقرون به صرفه است.

"brachy" يك اصطلاح یونانی برای مسافت‌های کوتاه است و براکی‌تراپی، (Brachytherapy) پرتودرمانی انجام شده در ابعاد كوچك است؛ موضعی، دقیق، و با تکنولوژی بالا.

براکی‌تراپی نوعي از درمان پیشرفته سرطان است. دانه‌ها و یا چشمه‌های رادیواکتیو در داخل و یا نزدیکی تومور قرار گرفته و به تومور، تابش با دُز بالا وارد مي‌كنند. ضمن آنكه در معرض تابش قرار گرفتن بافت سالم اطراف تومور، كاهش خواهد يافت.

برخی از تومورهای سرطاني كه برای درمان آنها از براکی‌تراپی بهره مي‌گيرند عبارتند از:

 سرطان پروستات
 سرطان پستان
 سرطان ریه
 سرطان مری
 سرطان های زنان
 سرطان روده و مقعد
 سارکوم
 سرطان‌های سر و گردن

در براکی‌تراپی با نرخ دُز بالا (Brachytherapy High-Dose Rate) از کاتتر نازک در تومور استفاده مي‌شود. این دستگاه شامل يك گلوله ایریدیوم به‌شدت رادیواکتیو در انتهاي سیم است. گلوله به کاتترها كه هر یک از آنها تحت کنترل کامپیوتر هستند فشار مي‌آورد. کامپیوتر کنترل مي‌كند كه تا چه زماني گلوله در هر کاتتر باقی می‌ماند (زمان دوئل)، و در کجاي طول کاتتر، گلوله در پرتوزايي توقف مي‌كند (مكان دوئل).

با قرار دادن تعدادي کاتتر در تومور، براکی‌تراپی HDR می‌تواند به یک درمان بسیار دقیق منجر شود که تنها چند دقیقه طول می‌کشد. پس از یک دوره درمان، کاتترها برداشته شده، و هیچ دانه رادیواکتیوي در بدن باقي نخواهد ماند.

درمان سرطان خون (نوعي سرطان در مغز استخوان)، مي‌تواند با پیوند مغز استخوان انجام پذيرد. در این صورت ابتدا بايد مغز استخوان معیوب را با دُز تابش راديواكتيو كافي (و در غیر این صورت کشنده) از بين برد تا پس از آن، مغز استخوان سالم یک دهنده، جای‌گزین شود.

بسیاری از روش‌های درمانی، تسکین‌دهنده بوده و براي كاهش يا از بین بردن درد به‌كار مي‌روند. به‌عنوان مثال، استرانسیوم-89 و بيش از آن، ساماریوم-153 برای تسکین درد ناشی از سرطان استخوان استفاده می‌شود. رنیوم-186 نيز جديدترين محصول در اين زمينه است.

پژوهشي تازه به‌ویژه در کنترل سرطان‌هاي پراکنده شده، آلفاتراپي هدفمند (Targeted Alpha Therapy) است. تابش مقدار كمي از آلفاهاي پرانرژي در بافت، سلول‌های سرطانی را با كسر بزرگی از انرژی تابشی مورد هدف قرار مي‌دهد. یک حامل، راديونوكلئيدي پرتوزاي آلفا را به محل مناسب منتقل مي‌كند. تحقيقات آزمایشگاهی و آزمایشات بالینی، اميد تازه‌‌اي برای درمان سرطان خون، پوست و تومورهاي مغزي ارائه مي‌دهند.

پيشرفت تجربي در اين زمينه، درمان با به‌دام انداختن نوترون بور (Boron Neutron Capture Therapy) است. بور-10 در تومورهاي بدخيم مغزي متمركز گشته، سپس بيمار تحت تابش نوترون حرارتي قرار مي‌گيرد كه به‌‌شدت توسط بور جذب شده و ذرات پرانرژي آلفا براي كشتن سلول‌هاي سرطاني آزاد مي‌كند. در اين روش، به‌‌جاي دادن راديوايزوتوپ به بيمار، او را در معرض نوترون‌‌ها قرار مي‌دهند.

پرتودرماني براي درمان بيماري‌هاي ماندگار و قوي، موفق عمل كرده و عوارض جانبي كمتري نيز خواهد داشت. دوز تابش در هر مرحله‌ي درمان معمولا بين 20 تا 60 گري است.

مطلب قبلي:  ۱۰ ايده برای تغيير جهان (قسمت دوم)

مطلب بعدي: رادیوایزوتوپ و دردسرهای آن