پليمر و ساختن چسب پلاستيك
پلاستيكها همه جا اطراف ما هستند. از انواع مختلف و با ويژگيها و خصوصيات متفاوت. تعدادي سخت تعدادي نرم. تعدادي شفاف تعدادي كدر. بيشتر آنها را در كارخانهها ساخته ميشوند ولي در اين مطلب خواهيد ديد ميتوانيد در خانه هم پلاستيك بسازيد.
براي اين آزمايش به موارد زير نياز داريد:
· 1 قاشق چايخوري پودر لباسشويي (5 سانتيمتر مكعب)
· 1 قاشق سوپخوري چسب (مانند سريش)
· رنگدهنده غذا (اختياري)
· دو ليوان
· قاشق
· آب
چه بايد كرد؟
1. در يك ليوان، 1 قاشق چايخوري پودر لباسشويي را در 5 قاشق سوپخوري آب (75 ميليليتر) حل كنيد. بايد اين محلول را تكان دهيد تا حل شود. (اگر مقدار كمي از پودر حل نشد مهم نيست).
2. درليوان ديگر 1 قاشق سوپخوري آي و 1 يك قاشق سوپخوري چسب را تركيب كنيد. اگر بخواهيد ميتوانيد چند قطرهاي رنگ خوراكي اضافه كنيد. با يك قاشق تميز، بهصورت يكنواخت آن را هم بزنيد.
3. دو قاشق چايخوري محلول پودر را از ليوان اول به ليوان دوم كه محلول چسب است بريزيد. هم بزنيد.
4. همچنان كه هم ميزنيد، محلول به تودهاي نسبتاً سفت تبديل ميشود. بعد از اينكه اين توده شكل گرفت، از ليوان برداشته و در دستتان چند دقيقهاي آن را خمير كنيد.
چيزي كه ساختيد نامش گلوپ (چيزي شبيه چسب) است و براي آزمايش آماده است.
· آن را به صورت يك توپ درآوريد و كنار بگذاريد. آيا بههمان شكل باقي ميماند؟
· يك تكه گلوله شده از آن را روي ميز بيندازيد. چه اتفاقي ميافتد؟
· آن را بهصورت يك نوار نازك تخت كنيد. چه اتفاقي براي نوار ميافتد؟
· آن را بهصورت يك استوانه درآوريد و به آرامي از يك انتهايش بكشيد. چه اتفاقي براي استوانه ميافتد؟
· آن را بهصورت يك استوانه درآوريد و بهسرعت از يك انتها بكشيد. چه اتفاقي ميافتد؟
موادي كه ما آن ها را پلاستيك ميناميم از مولكولهاي بزرگ بهم پيوستهاي مثل زنجير تشكيل شدهاند. اين مولكولها از واحدهاي بسيار كوچكي ساخته شدهاند (مثل حلقههاي زنجير). شبيه يك زنجير مولكولهاي پُليمر باريك و طويل هستند. نام پلاستيك شامل گسترهي وسيعي از موادي است كه تعدادي سخت تعدادي نرم هستند. اساساً پلاستيك را بهصورت موادي تغيير پذير و تقريباً نرم ميشناسيم. با اين حال مواد پُليمري جديد هم بودند كه سخت بودند و نام پلاستيك روي آنها هم گذاشته شد.
چسب سفيد تركيبي از آب و يك نوع پُليمر است. مولكولهاي پُليمر شكلي شبيه ماكاروني دارند. مولكولهاي درهمي كه چسب را ضخيم و چسبنده ميكند. وقتي هوا زده ميشود، آب آن بخار شده و مولكول پُليمر شكل ميگيرد. اين مولكولها به سطوح مختلف ميچسبند و دو سطح را نا زماني كه خيس نشوند كنار هم نگه ميدارند.
محلول پودر رختشويي شامل يونهاي بورات است. اين يونها گيرههايي را ميتوانند بين مولكولها پُليمري نازك و طويل شكل دهند كه شبكهي 3 بُعدي تشكيل دهد. اين شبكه گلوپ را شبيه جامد ميكند تا مايع روان. شبكه براي زماني كوتاه تا هنگام شكسته شدن مولكولها شكل خود را حفظ ميكند. وقتي گلوپ ساكن است، شبكه قابل انعطاف به تدريج حركت ميكند تا در ظرف يا سطح جاي ثابتي پيدا كند و تخت شود. وقتي گلوپ بهسرعت كشيده شود، حلقهي زنجيرهي مولكولي شكسته شده و به تكههاي مختلف تقسيم ميشود.
مولكولهاي پُليمر در چسب سفيد استات پُليوينيل ناميده ميشوند. اين مولكولها تركيبي از زنجيرهي طويل اتمهاي كربن هستند كه به گروه استات متصل شدهاند. استات از اسيد استيك ميآيد كه تركيبي است كه سركه طعم و بوي آن را آن را ميسازد. به همين دليل است كه چسب سفيد كمني بوي سركه ميدهد. وقتي پودر با چسب تركيب ميشود، هر يون پودر دو گروه استات را جابهجا ميكند كه تشكيل يك بورات بين مولكولهاي پُليمر ميدهد.
گلوپ شامل مقدار زيادي آب نفوذ كرده در شبكهي مولكولهاي پُليمر است. اين آب در شكل مايعگونه چسب سهيم است. اگر گلوپ در معرض هواي آزاد قرار گيرد، آب بخار شده و گلوپ سفت ميشود. براي حفظ حالت آن گلوپ بايد آن را در ظروف پلاستيكي بدور از هوا نگه داشت.
مادهاي شبيه گلوپ ميتواند از ژل چسب در محل چسب سفيد هم درست شود. سيال ژل چسب شامل پُليوينيل الكل بهجاي استات پُليوينيل است. يونهاي بورات حلقههايي را بين اين مولكولها تشكيل داده و گروههاي الكلي براي شكل دادن آب جايشان عوض ميشود.