استفاده از ویروس‌های سرطان‌کُش یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در درمان سرطان در سال‌های اخیر است. برای درک بهتر این تکنیک درمانی اول باید بدانیم که ویروس چیست، سرطان چیست‌، و چگونه می‌توان از ویروس برای درمان سرطان استفاده کنیم؟

ویروس‌ها ربات‌های هوشمندی هستند که می‌توانند نوع خاصی از سلول‌ها را آلوده و کنترل کنند، در‌حالی‌که به بقیه سلول‌های بدن کاری نداشته باشند‌. بیشتر مردم فکر می‌کنند که ویروس‌ها ارگانیسم‌های زنده‌ای مثل باکتری‌ها هستند ولی در واقع آنها ماشین‌هایی هوشمند با کدهای ژنتیکی کوچکند. ژن‌ها زبان کنترل اعمال سلول‌های زنده‌اند، پس وقتی ژن جدیدی به سلول اضافه شود و یا از آن کم شود اتفاق‌های جدیدی هم می‌افتد.

 سلول‌های سرطانی سلول‌هایی هستند که به‌دلیل عوامل مختلف ذاتی و یا محیطی تغییر پیدا کردند و به‌صورت کنترل‌نشده و با سرعت بالایی تقسیم می‌شوند. این زمانی مشکل‌ساز است که از چشم سیستم ایمنی بدن دور بمانند و از بین نروند. خوشبختانه یکی از نقطه ضعف‌های سلول‌های سرطانی این است که نمی‌توانند در برابر ویروس‌ها از خود دفاع کنند و مثل سلول‌‌های سالم پاسخ ایمنی مناسبی ایجاد کنند، پس دانشمندان به دنبال راهی هستند که ویروس‌هایی را طراحی کنند که از سلول‌های سالم ضعیف‌‌تر باشد تا آنها را آلوده نکند اما از سلول‌های سرطانی قوی‌تر باشد تا فقط به آنها آسیب بزند و آنها را به روش‌های مختلفی کنترل و برنامه‌‌ریزی کند. به این ویروس‌‌ها که توانایی از بین بردن سلول‌های سرطانی را دارند ویروس‌های سرطان‌کُش یا oncolytic می‌گویند (onco به معنای سرطان و lytic یعنی تخریب و از بین بردن‌)
 

چگونه دانشمندان ویروس‌های سرطان‌کش را کشف کردند؟

اوایل قرن ۲۰اُم در واقع به عنوان شروع درمان نوین در پزشکی در نظر گرفته می‌شود. قرن بیستم دورانِ دانشمندانی مانند ویرچو، لیستر، کُخ و پاستور و پیشرفت‌های مهمی در علم و تکنولوژی است. اما با این حال در درمان بیماری‌های بدخیم پیشرفت چندانی وجود نداشت. به‌عنوان مثال درمان سرطان یک پایان سریع و غیرقابل‌امتناعی داشت، مگر اینکه امکان جراحی تومور وجود می‌داشت که همان هم خیلی ابتدایی بود و تکنیک‌های هوشبری به تازگی استفاده می‌شدند و شیمی‌درمانی هم در واقع به معنی استفاده از آرسنیک و روغن چرخ بود!

اما محققین به مرور زمان مشاهده کردند که بعضی بیماران سرطانی‌ای که به عفونت‌‌های ویروسی مبتلا شده‌اند به‌‌طور معجزه‌آسایی برای مدتی بهبودی می‌یابند. به‌عنوان مثال در سال ۱۹۵۱ یک پسر بچهٔ مبتلا به لوکمی دچار آبله مرغان شد و سرطانش بهبود یافت به‌طوری‌‌که تعداد سلول‌های خونیش به حالت نرمال بازگشت و التهاب کبد و طحالش هم برطرف شد ولی متاسفانه با تمام شدن دوره آبله مرغان سرطانش دوباره عود کرد و فوت کرد.

آنها فهمیدند که این فقط یک اتفاق نیست و واقعاً بعضی ویروس‌ها به سلول‌‌های سرطانی حمله می کنند و در واقع ویروس‌ها برای بیش از 100 سال مورد آزمایش قرار گرفتندتا تبدیل به یک روش درمانی برای مبارزه با سرطان بشوند اوج این تحقیقات در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ بود ولی در سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ تقریباً کنار گذاشته شد. اما از دهه‌های بعد از آن دوباره توجه‌ها را به خود جلب کرد.

در سال ۱۹۹۱ دکتر رابرت مارتوزا (Robert Martuza) شروع به تحقیق درباره ویروس هرپس سیمپلکس (herpes simplex virus) یا HSV-1 به عنوان یک ویروس سرطان‌کش کرد. او با خارج کردن چند ژن از درون این ویروس آن را ضعیف کرد و بعد به موش‌هایی با تومور مغزی بدخیم (glioblastoma) تزریق کرد و سرطان آنها  بهبود پیدا کرد، ولی تعدادی از موش‌ها از آنسفالی مردند.

در سال ۱۹۹۰ هم دکتر برنارد رویزمن (Bernard Roizman) یک ژن خاصی را در هرپس ویروس پیدا کرد که اگر این ژن از ویروس جدا شود ویروس قابلیت عبور از سدهای دفاعی سلول‌های سالم را از دست می‌دهد، درحالی‌که می‌تواند به سلول‌های سرطانی آسیب بزند و رشدشان را کند کند اما نمی‌توانست آنها را بکشد.

همچنین در سال ۱۹۹۶ دکتر یان مور (Ian Mohr)  ویروس ضعیف‌شدهٔ دکتر رویزمن را بارها در معرض سلول‌های سرطانی قرار داد تا یک جهش جدیدی رخ داد که توانایی تکثیر را در داخل این سلول‌ها به ویروس داد و پس از آن راهی پیدا کرد تا این ویروسِ مهندسی‌شده بتواند سیستم ایمنی را دور بزند و برای سلول‌های سرطانی کشنده‌تر از قبل بشود. در ادامهٔ راه آنها تحقیقات و کارآزمایی بالینی‌های زیادی انجام شد.

در ۲۷ اکتبر سال ۲۰۱۵ سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای اولین بار یک ویروس ضدسرطان ساختهشده توسط کمپانی Amgen را برای درمان سرطان پوستی بدخیم (ملانوما) که غیرقابل جراحی است را تائید کرد.

این دارو اولین ویروس درمانی سرطان است که کارآزمایی بالینش تا فاز 3 مثبت بوده است. اسم شیمیایی این دارو talimogenelaherparepvec یا T-VEC است که یک هرپس ویروس مهندسی‌شده است. این دارو به صورت مستقیم به داخل تومور تزریق می‌شود و ویروس در داخل سلول سرطانی به تعداد زیادی تکٍثیر می شود و سلول را می‌ترکاند و تا در آن  ناحیه پخش شود تا پاسخ ایمنی بر علیه سلول‌های سرطانی ایجاد بکنند. این دارو باید حداقل ۶ ماه مصرف شود و یا تا زمانی که هیچ اثری از سلول‌های سرطانی نباشد. عوارض جانبی‌ای که تا الان این دارو داشته از عوارض شیمی‌درمانی خیلی کم‌تر است و معمولا بیماران پس از تزریق‌های اولیه علائم خیلی خفیفی از سرماخوردگی را نشان می‌دهند.

وقتی سیستم ایمنی به‌‌وسیله این ویروس فعال می‌شود در واقع باعث می‌شود توانایی حمله و دفاع بر علیه سرطان در کل بدن افزایش پیدا کند. دانشمندان هنوز دربارهٔ دلیل این پدیده مطمئن نیستند اما در آخرین آزمایش‌ها تائید شده است که تومورهای ثانویه که حتی با ویروس آلوده نشده بودند نیز کوچک شدند و از بین رفتند. کوین هرینگتون (Kevin Harrington) پروفسور درمان‌های بیولوژیکی سرطان در مرکز تحقیقات لندن می‌گوید که این پدیده مثل این است که این ویروس باعث می‌‌شود که از سلول‌‌های سرطانی نقاب برداشته شود و سیستم ایمنی بیمار  هم از خواب بیدار شود و آن را از بین ببرد.

منابع

Cancer-fighting viruses win approval
Oncolytic virus
virus
Cancer cell
MRI scanner steers cancer-killing virus inside the body
Hitchhiking virus sneaks up on cancer
Viruses Recruited as Killers of Tumors
Virotherapy: skin cancer successfully treated with herpes-based drug
Fighting cancer with oncolytic viruses
US approval for drug that turns herpes virus against cancer
Engineered Viruses Could Kill Cancer
Can Viruses Treat Cancer?
How oncolytic viruses work

Molecular imaging of oncolytic viral therapy

History of Oncolytic Viruses: Genesis to Genetic Engineering

مطالب مرتبط
Polio Virus May Help Cure Glioblastomas
Virus programmed to unlock and kill cancer
Personalized cancer vaccines may fight tumors

amgenoncology 

Iodine Thyroid Treatment

Cytokine

Immune system

Slideshare-T-VEC