مفاهیم کلیدی: ضربان قلب، ورزش، قلب، سیستم قلبی و عروقی، سلامتی
مشاهده‌ي علمي ۱۲۸
مقدمه:
تصوری که ما انسان‌ها از قلب داریم بسیار دور از شکل واقعی آن است. قلب واقعی هیچ شباهتی به قلب‌هایی که در کارت‌پستال‌ها یا روی بسته‌بندی شکلات‌ها دیده می‌شوند ندارد. شکل واقعی قلب برای عملکرد آن جهت خون‌رسانی به تمام بدن بسیار مهم است. به احتمال زیاد تا به حال متوجه این مسئله شده‌اید که در زمان فعالیت بدنی زیاد، قلب شما با سرعت بیشتری می‌تپد. اما آیا دقت کرده‌اید که بعد از اتمام یک فعالیت بدنی سنگین چه مدت طول می‌کشد تا ضربان قلب‌تان به حالت عادی خود برگردد؟ در این فعالیت علمی چند تمرین ورزشی انجام خواهید داد تا زمان بازیابی ضربان قلب خود را اندازه‌گیری کنید.
پیش‌زمینه:
قلب شما به طور پیوسته در حال تپش است تا خون در تمام بدن گردش داشته باشد. سرعت این تپش بسته به سطح فعالیت بدن شما تغییر می‌کند تا قلب خون اکسیژن‌دار کافی به عضلات بدن برساند و عملکرد آنها را در سطحی مناسب نگه دارد. از آنجا که قلب نیز یک ماهیچه است، تمرین‌های ورزشی سبب تقویت و سالم ماندن آن می‌شود. توصیه می‌شود که هر فرد در هفته ۱۵۰ دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشد که در آن ضربان قلب به حدود ۵۰ تا ۸۵ درصد ماکزیمم ضربان قلب که ۲۲۰ منهای سن فرد عدد در دقیقه (برای افراد بزرگسال) است برسد. با این توضیحات ماکزیمم ضربان قلب یک فرد ۲۰ ساله ۲۰۰ عدد در دقیقه و ضربان قلب هدف که با انجام فعالیت‌های ورزشی باید به آن برسد ۱۰۰ تا ۱۷۰ عدد در دقیقه است. (برای افراد ۱۹ سال یا کمتر این ضربان قلب هدف بیشتر از افراد بزرگسال متغیر است.)
پس از اتمام فعالیت ورزشی، قلب به زمان نیاز دارد تا به حالت طبیعی خود بازگردد و به اصطلاح بازیابی ضربان قلب صورت بگیرد. زمان لازم برای اینکه قلب بتواند به حالت طبیعی خود برگردد زمان بازیابی ضربان قلب نام دارد. به طور کلی در افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند و در نتیجه قلب سالم‌تری دارند، زمان بازیابی قلب بسیار کمتر است. با این توضیحات پس از یک دوی صد متر قلب یک ورزشکار سریع‌تر از یک فرد معمولی که به ندرت می‌دود به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.
مواد و وسایل مورد نیاز:
مداد یا خودکار
یک برگه‌ی یادداشت
ساعت یا کرنومتر دارای ثانیه‌شمار
یک وسیله‌ی ورزشی ساده مانند طناب، استپ و ... (به جای آن می‌توانید فعالیتی ورزشی انجام دهید که نیازی به وسیله ندارد مانند دویدن. به خاطر داشته باشید که به محض احساس بی‌حالی یا سرگیجه باید فعالیت ورزشی را متوقف کنید.)
صندلی
ماشین‌حساب
یک بزرگتر که بتواند فعالیت‌های ورزشی مورد نظرتان را انجام دهد. (اختیاری)
آماده‌سازی:
نبض خود را پیدا کنید. برای این کار می‌توانید دو انگشت اول یک دستتان را روی مچ دست دیگر بگذارید تا نبض‌تان را حس کنید. نبض شما روی مچ در زیر انگشت شست قابل تشخیص است. آنقدر تمرین کنید تا بتوانید به سرعت نبض خود را پیدا کنید.
می‌توانید به جای نبض روی مچ دست از نبض روی گردنتان استفاده کنید اما برای گرفتن نبض روی گردن باید بسیار مراقب باشید.
یک برگه آماده کنید تا در حین انجام آزمایش نتایج خود را به سرعت روی آن یادداشت کنید. شما باید در این آزمایش ضربان قلب در حالت عادی، ضربان قلب بلافاصله پس از انجام یک فعالیت ورزشی کوتاه، و پنج مرتبه پس از آن به فاصله‌ی یک دقیقه از هم را اندازه بگیرید. پس از آن ضربان قلب را در فواصل دو دقیقه‌ای اندازه‌گیری خواهید کرد. این کار را باید تا زمانی ادامه دهید که ضربان قلب به حالت عادی خود برگردد.
روش کار:
ضربان قلب خود یا همراهتان را اندازه‌گیری کنید. این کار را بعد از چند دقیقه استراحت انجام دهید؛ تعداد ضربان‌ها در ۱۰ ثانیه را اندازه بگیرید و آن را در ۶ ضرب کنید. حاصل تعداد ضربان‌ها در یک دقیقه خواهد بود. ضربان قلب‌تان در حالت عادی (استراحت) چند است؟ این عدد را روی کاغذ یادداشت کنید.
حال زمان انجام یک فعالیت ورزشی شدید مانند دویدن، طناب زدن و ... رسیده است. این فعالیت را به مدت دو دقیقه انجام دهید.
بلافاصله پس از اتمام این فعالیت ورزشی روی یک صندلی بنشینید و ضربان قلب خود را اندازه بگیرید. (این بار نیز تعداد ضربان‌ها در ۱۰ ثانیه را اندازه بگیرید و آن را در ۶ ضرب کنید.) ضربان قلب‌تان پس از انجام فعالیت ورزشی چند است؟ این عدد را نیز روی کاغذ یادداشت کنید.
حال با استفاده از ساعت یا کرنومتر زمان را اندازه بگیرید. در حالت نشسته، در هر دقیقه ضربان قلب خود را اندازه بگیرید و این کار را تا ۵ دقیقه ادامه دهید. با استراحت بیشتر پس از انجام فعالیت ورزشی، ضربان قلب‌تان به چه شکل تغییر می‌کند؟
اگر پس از پنج دقیقه ضربان قلب‌تان به حد عادی نرسیده است به استراحت ادامه دهید. در این حالت هر دو دقیقه یک بار ضربان خود را اندازه بگیرید. این کار را تا جایی ادامه دهید که ضربان قلب‌تان به میزان عادی خود برگردد. با گذشت زمان ضربان قلب‌تان چه تغییری می‌کند؟
زمان بازیابی قلب شما (زمانی که قلب نیاز دارد تا بتواند پس از انجام فعالیت ورزشی به ضربان عادی خود برگردد) چقدر است؟ پس از اتمام فعالیت ورزشی، ضربان قلب‌تان با گذشت زمان چگونه تغییر می‌کند؟
آزمایش‌های تکمیلی:
نتایج خود را ترسیم کنید. نحوه‌ی تغییر ضربان قلب در طول انجام این آزمایش چگونه است؟
این آزمایش را مجدداً تکرار کنید، اما این بار از داوطلبین در سنین مختلف که توانایی انجام فعالیت‌های ورزشی را دارند استفاده کنید. آیا زمان بازیابی ضربان قلب در سنین مختلف تفاوت دارد؟
این آزمایش را روی دو گروه از افراد انجام دهید. گروه اول افراد ورزشکار یا کسانی که در زندگی روزمره‌ی خود به طور منظم فعالیت ورزشی انجام می‌دهند و گروه دوم افرادی که سبک زندگی کم تحرکی دارند. زمان بازیابی ضربان قلب در این دو گروه چه تفاوتی با هم دارد؟
یک آزمایش طراحی کنید که در آن زمان بازیابی ضربان قلب افراد سیگاری را با زمان بازیابی در افراد غیر سیگاری مقایسه کنید. این زمان در این دو گروه افراد چه تفاوتی دارد؟
مشاهده و نتیجه‌گیری:
آیا با قطع فعالیت ورزشی ضربان قلب‌تان به سرعت کاهش یافت و بعد از آن با سرعتی کمتر به سمت ضربان قلب حالت عادی رفت؟ آیا در حدود یک تا هفت دقیقه پس از قطع کردن فعالیت ورزشی، ضربان قلب‌تان به حالت عادی برگشت؟
بلافاصله پس از انجام فعالیت ورزشی ضربان قلب در بالای محدوده‌ی ضربان قلب هدف قرار می‌گیرد. با شروع استراحت، این مقدار به سرعت کاهش می‌یابد؛ به خصوص در یک دقیقه‌ی اول از استراحت این عدد به شدت دچار کاهش می‌شود. پس از آن کاهش ضربان قلب با سرعت کمتری ادامه پیدا می‌کند تا در طول چند دقیقه به حد عادی خود بازگردد. به طور معمول بین یک تا هفت دقیقه پس از انجام فعالیت ورزشی ضربان قلب به میزان عادی خود برمی‌گردد. به طور کلی اینکه قلب یک انسان سریع‌تر به حالت عادی خود بازگردد، نشان از سالم‌تر بودن آن فرد است.
منبع:
Cardiovascular System science
منابع مفيد:
قلب
دستگاه قلبي عروقي
گرفتن نبض
What is a normal heart rate?
Heart Rate-WIKI