تجزیه تحلیل کیفی (Qualitative Analysis) در پاسخ به سوال «این چیست» (?what is it) به‌کار می‌‍رود.
تجزیه تحلیل کیفی (Qualitative Analysis) در پاسخ به سوال «این چیست» (?what is it) به‌کار می‌‍رود. سوالی که امروزه اغلب با استفاده از تجهیزات تجزیه‌ای مدرن و گران‌قیمت پاسخ داده میشود. هرچند هنوز تجهیزات شیمیایی کلاسیک مورد توجه هستند. به‌عنوان مثال اگر یک نفر قصد داشته باشد بداند که شیر آب منزلش حاوی سرب است یا نه؟ و یا پزشک بخواهد بداند که بیمار او مبتلا به دیابت است یا خیر؟ یک تست فوری بر اساس یک واکنش شیمیایی می‌تواند برای او، روش مناسب و کمک‌کننده‌ای باشد.
برای تجزیه و تحلیل کمی، واکنش‌های بسیاری وجود دارد. در این مقاله ما به جستجوی گروهی از ترکیبات موسوم به گروه اسیدکلرید می‌پردازیم. این گروه شامل جیوه، سرب، نقره و تمام فلزاتی است که با اسید هیدروکلریک رسوب تشکیل می‌دهد. در این آزمایش، شما به‌عنوان یک جستجوگر باید اجزای یک محلول ناشناخته را کشف کنید. در این آزمایش به شما گفته شده است که محلول حاوی سرب، جیوه، نقره و یا ترکیبی از این سه جزء است. واکنش‌هایی که ما برای جداسازی استفاده خواهیم کرد بر اساس واکنش‌های رسوبی و جداسازی انتخابی فلزات، از این مخلوط است.
در ابتدای کار به محلول شفاف هیدروکلریک اسید اضافه میشود تا رسوب کلرید فلزی تشکیل شود. در این صورت نقره، جیوه و سرب از محلول به‌صورت رسوب (AgCl, Hg2Cl2, PbCl2) جدا می‌شوند. از طریق سانتریفیوژ کردن و سرریز کردن محلول رویی، رسوب‌ها را جدا کنید. حالا نوبت به شناسایی اجزای رسوب جدا شده می‌رسد.
بر خلاف نقره و جیوه، سرب در آب داغ حل میشود. بنابراین سرب را به‌راحتی از طریق افزودن آب داغ از بقیه اجزا جدا کنید. شما می‌توانید حضور سرب (Pb+2) را در محلول، از طریق جدا کردن محلول و اضافه کردن پتاسیم دی‌کرومات به آن ثابت کنیم. در صورت وجود سرب جامد زردرنگ (PbCrO4) تشکیل میشود.
سپس به جامد باقی‌مانده جهت شناسایی جیوه و نقره، آمونیاک اضافه میشود. آمونیاک با هر دو کلرید فلزی نقره و جیوه واکنش می‌دهد. در واکنش با نمک کلرید جیوه با آمونیاک، یک جامد خاکستری رنگ تولید میشود که حضور یون Hg2+2 ثابت میشود و در حضور کلرید نقره، محلول آمونیاکی +Ag(NH3)2 به‌دست می‌آید. بعد از جدا کردن این محلول از جامد خاکستری، برای اثبات حضور نقره در محلول، اسید نیتریک به آن اضافه کنید که تشکیل رسوب سفید نقره کلرید (AgCl) حضور یون نقره را در محلول ثابت می‍کند.
مراحل آنالیز با جزئیات در شکل 1 خلاصه شده است. مطمئن باشید مراحل جداسازی جامد و مایع به‌خوبی انجام میشود.
شکل 1
http://www.academic.marist.edu/~jfjp/chem390E5.htm
نویسنده: عاطفه قویدست
دانشجوی سال دوم دکتری شیمی آلی
دانشگاه گیلان