وقتي پاول رود (Paul Rudd) در فيلم تخيلي مرد مورچه‌اي لباس ابرقهرمان خود را مي‌پوشيد، مي‌توانست آن قدر کوچک شود که به ريزترين سيستم‌هاي امنيتي نفوذ کند. او بر خلاف ابعاد کوچکش، مي‌توانست با قدرت يک انسان بزرگسال مشت بزند و ضربه وارد کند. او از ازدحام مورچه‌ها براي جاسوسي‌هايش استفاده مي‌کرد. شايد لباس مرد مورچه‌اي يادآور داستان‌هاي تخيلي کمدي باشد، اما جالب است بدانيد در طول تاريخ بشري، بسياري از نيروهاي نظامي‌ سعي کرده‌اند قدرت حشره‌ها را تحت سلطه‌ي خود در آورند.

بر اساس گفته‌هاي جف لاکوود (Jeff Lockwood) پروفسور علوم طبيعي و انساني دانشگاه وايومينگ (University of Wyoming) فرماندهان نظامي ‌در طول تاريخ، از حشره‌ها به طور مستقيم استفاده کرده‌اند تا به سربازان دشمن حمله کنند، محصولات و مواد غذايي آن‌ها را از بين ببرند و حامل بيماري‌هاي عفوني کشنده در ميان دشمنان باشند. لاکوود در کتاب خود «سربازان شش پا: استفاده از حشره‌ها به عنوان سلاح‌هاي جنگي» (Six-Legged Soldiers: Using Insects as Weapons of War) بسياري از موارد استفاده از حشره‌ها در جنگ‌هاي دوران باستان و دوران مدرن را مطرح مي‌کند.

او همچنين اشاره‌اي به استفاده از حشره‌هاي سايبورگ مي‌کند که توسط انسان‌ها هدايت مي‌شوند. جانوران سايبورگ در واقع جانوراني هستند که انسان‌ها در بدن آنها يک يا چند قطعه قرار مي‌دهند تا بتوانند با آن‌ها حيوان را رديابي يا هدايت کنند و با فرستادن اين جانوران نمونه در داخل گروه‌هاي حيواني، داده‌هاي تازه‌اي درباره‌ي زندگي اين جانوران به دست آورند.

در ميان تمام مواردي که در قرون گذشته از حشره‌ها به عنوان سلاح استفاده شده است، هيچ کس نتوانسته بود به تکنولوژي ساخت سربازي با ابعاد حشره و قدرت مافوق انساني دست يابد. اما لاکوود معتقد است که فيلم تخيلي مرد مورچه‌اي تا حدي بر اساس واقعيت‌هاي علمي‌ ساخته شده است. لاکوود مي‌گويد: «به عقيده‌ي من دليل محبوبيت اين شخصيت نزد مخاطب اين است که مرد مورچه‌اي باطني پذيرفتني و قابل باور دارد.»

راز قدرت مرد مورچه‌اي:
اين ايده که مرد مورچه‌اي بر خلاف جثه‌اش قدرت زيادي دارد، از زندگي واقعي مورچه‌ها الهام گرفته شده است. تخمين‌هاي جانورشناسان نشان مي‌دهند که يک مورچه مي‌تواند بين ده تا پنجاه برابر وزن خود را حمل کند. تک تک اعضاي بدن مورچه مي‌توانند حتي فشار بيشتري را هم تحمل کنند. بررسي‌هاي محققان دانشگاه ايالت اوهايو نشان مي‌دهد که مفصل گردن يک مورچه‌ي معمولي مي‌تواند نيرويي بين 3400 تا 5000 بار بيشتر از وزن خود را تحمل کند.

فيلم مرد مورچه‌اي با الهام گرفتن از اين واقعيت‌ها نشان مي‌دهد که مرد مورچه‌اي در ابعاد يک مورچه مي‌تواند قدرت انساني‌اش را داشته باشد. همان‌طور که يکي از شخصيت‌ها توصيف مي‌کند، مرد مورچه‌اي کوچک مي‌تواند همه ي نيروي خود را به سطح يک گلوله منتقل کند. به نظر مي‌رسد نتيجه‌ي کار او تقريباً بيشتر از قدرت يک انسان است.

لاکوود مي‌گويد: «مورچه‌ها ابرقهرمان نيستند و نمي‌توانند قابليت خود را در بلند کردن اجسام سنگين توضيح دهند. در عوض قدرت آن‌ها از اينجا ناشي مي‌شود که آن‌ها نسبت به انسانها و جانوران بزرگ جثه، ماهيچه‌هاي ضخيم تري دارند.» همان طور که ابعاد يک ساختار ماهيچه‌اي بزرگ‌تر مي‌شود، رشد وزني آن بيشتر از رشد ضخامتش است. اين يعني موجودات بزرگتر مانند انسان‌ها، بايد براي حمل وزن خود بيشتر از قدرت ماهيچه‌هايشان استفاده کنند. برعکس، مورچه‌ها مي‌توانند با ماهيچه‌هاي کوچک خود اجسام خارجي بزرگ را حمل کنند.

اما اين مطلب به اين معني نيست که مورچه‌ها مي‌توانند در مقايسه با انسان‌ها قدرتمند باشند. حتماً در هنگام کشتن يک مورچه‌اين حقيقت را لمس کرده‌ايد! براي اين که اين موضوع در فيلم مرد مورچه‌اي پوشانده شود، فرض شده که انسان هنگام کوچک شدن تا ابعاد يک مورچه، همان قدرت‌هاي انساني‌اش را حفظ مي‌کند.

لاکوود مي‌گويد: «کوچک شدن مرد مورچه‌اي مي‌تواند معايبي هم داشته باشد. جانوران کوچک سطح بدني نسبتاً بزرگتري در مقايسه با حجم بدنشان دارند. اين يعني آن‌ها در مواجهه با چالش‌ها، آب بدن خود را از طريق تنفس، تبخير سطحي و ضايعه‌هاي بدني از دست مي‌دهند. حشره‌ها به گونه‌اي تکامل يافته‌اند که بدن خود را با ماده‌اي مومي‌ شکل مي‌پوشانند که از نيتروژن بدنشان ساخته مي‌شود. آن‌ها به اين شکل از کمبود آب بدنشان پيشگيري مي‌کنند. اما مرد مورچه‌اي ممکن است به دليل از دست دادن آب بدنش، جان خود را از دست بدهد. مگر اينکه لباسش او را به گونه اي از کمبود آب حفظ کند.»

سربازان شش پاي واقعي:
حشره‌ها در ميدان‌هاي جنگ نيازي به قدرت‌هاي بي‌رحمانه ندارند. زنبورهاي وحشي، زنبورهاي عسل و ساير حشره‌هاي گزنده، مي‌توانند با نيش خود درد زيادي را در بدن حريفشان ايجاد کنند. ظاهراً روميان باستان از نوعي منجنيق براي پرتاب لانه‌ي حشره‌هاي گزنده به سمت دشمنان خود استفاده مي‌کردند. پادشاهان جنگاور تا قرون وسطي و حتي پس از آن نيز از حشره‌هاي گزنده در جنگ‌ها استفاده مي‌کردند.

همچنين از حشره‌ها براي از بين بردن منابع غذايي و غذاي دام‌هاي دشمنان نيز استفاده ميشد. در طول جنگ جهاني دوم، آلمان نازي با استفاده از سوسک‌هاي سيب زميني کلرادو به انبار سيب زميني انگلستان حمله کرد. در سال 1997 نيز کوبا به دليلي مشابه از ايالات متحده ي امريکا شکايت کرد. کوبايي‌ها اعتقاد داشتند که تکثير نوعي آفت به نام آفت پالمي‌(palmi) در مزارع سيب زميني آن‌ها توطئه‌ي کشور آمريکاست.

از اين اتهام بعدها به عنوان يک حادثه‌ي مشکوک تعبير شد و در بررسي‌هاي بعدي به نتيجه‌اي نرسيد. مرگبارترين نوع استفاده از حشره‌ها در جنگ‌ها بهره برداري از آن‌ها در انتقال بيماري‌هاي عفوني و کشنده است. لاکوود از حشره‌هايي که ناقل بيماري هستند و در جنگ‌ها به کار مي‌روند به عنوان موشک‌هايي با کلاهک‌هاي بيماريزا نام مي‌برد. در طول جنگ جهاني دوم واحد 731 ارتش ژاپن که يک واحد مبارزه‌ي شيميايي و بيولوژيکي بود، کک‌ها و مگس‌هاي آلوده به طاعون را به شهرهاي چين فرستاد.

ارتش امپراتوري ژاپن اقدام به ساخت بمبي کرد که مگس‌هاي حامل بيماري وبا و مايعي حاوي باکتري وبا را با خود حمل مي‌کند. هواپيماهاي جنگي ژاپن بمب‌هاي وبا و کک‌هاي طاعوني را در شهرها و حتي روستاهاي پين منتشر کردند. تلفات اين حمله‌ي بيولوژيکي حدود400000 نفر بوده است. هرچند که تخمين‌هاي کارشناسان، کشته‌هاي بيشتري را برآورد مي‌کنند.

(پس از جنگ، ارتش امريکا به تعدادي از محققان ژاپني که در اين حمله‌ي بيولوژيک شرکت داشتند، مصونيت از پيگرد قانوني اعطا کرد تا آن‌ها را به استخدام خود در آورد.) لاکوود مي‌گويد: «اگر حشره‌ها را کالبد شکافي کنيد، ارگانيسم بيماريزاي آن‌ها را در بدنشان مي‌بينيد. اين پاتوژن که در بافت‌هاي حشره‌ها قرار دارد، سلاح قدرتمندي است که اغلب انسان‌ها را هدف قرار مي‌دهد.»

در طول جنگ سرد، ارتش ايالات متحده بودجه‌اي را براي پژوهش در حوزه‌ي جنگ بيولوژيک حشره‌ها در مريلند اختصاص داد. اين پژوهش‌ها تا جايي پيش رفت که محققان کلاهک‌هاي ويژه‌اي براي حمل حشره‌هاي ناقل بيماري ساختند. سران کشورهاي کره‌ي شمالي و چين، ايالات متحده را به استفاده از حشره‌ها براي گسترش بيماري‌ها در جنگ ميان کره‌ي شمالي و کره‌ي جنوبي متهم کردند. اما اين اتهام هرگز ثابت نشد.

استفاده از مورچه‌ها:
حشره‌ها در طول تاريخ بدون اين که خودشان خواسته باشند، در جنگ‌ها به بشر خدمت کرده‌اند. يکي از نکته‌هاي هيجان‌انگيز فيلم مرد مورچه‌اي اين است که قهرمان داستان به تنهايي کار نمي‌کند، بلکه گروهي از مورچه‌هاي کاملاً مطيع از گونه‌هاي مختلف او را همراهي مي‌کنند. مرد مورچه‌اي مي‌تواند به کمک يک دستگاه که امواج الکترومغناطيسي ساطع مي‌کند، با مورچه‌ها ارتباط برقرار کند و به آن‌ها فرمان دهد. پيش از ساخت اين فيلم، در کتاب‌هاي کمدي آمده بود که مرد مورچه‌اي کلاهي دارد که مي‌تواند با آن از راه تله‌پاتي و به واسطه‌ي امواج متافيزيکي يا امواج الکتريکي با مورچه‌ها ارتباط برقرار کند.

لاکوود مي‌گويد: «شواهدي وجود دارد که نشان مي‌دهند حشره‌هاي مهاجر، مانند پروانه‌ها در مسيريابي خود از ميدان‌هاي الکترومغناطيسي تأثير مي‌پذيرند.» اما مورچه‌ها اين طور نيستند. آن‌ها با استفاده از ماده‌اي شيميايي به نام فرومون (pheromones) مسيرهاي حرکت خود را معين مي‌کنند.

مورچه‌ها همچنين از قدرت لمس و صدا براي برقراري ارتباط برخوردارند. اما استفاده‌ي سازندگان فيلم مرد مورچه‌اي از پديده‌ي ارتباط با امواج و از راه دور تا حدي قابل درک است. ايده‌ي مرد مورچه‌اي اولين بار در دهه ي 1960 متولد شد ، زماني که هنوز ارتباط شيميايي مورچه‌ها و چگونگي استفاده از فرومون روشن نبود. مورچه‌ها در آن زمان واقعاً جانداراني تله پاتيک به نظر مي‌رسيدند.

محققان در سال‌هاي اخير توانسته‌اند با ساخت حشره‌هاي سايبورگ، زندگي حشره‌ها را بيش از قبل و به طور مستقيم تحت کنترل خود در آورند. در سال 2006، آژانس پروژه‌هاي پيشرفته‌ي دفاعي امريکا (DARPA) تصميم به ساخت يک حشره‌ي هيبريدي گرفت که مي‌تواند به وسيله‌ي کنترل از راه دور الکترونيکي يا GPS هدايت شود. اين اقدام منجر به ساخت يک سوسک سايبورگ در سال 2012 در دانشگاه کاروليناي شمالي شد. امسال محققان دانشگاه برکلي کاليفرنيا و دانشگاه نانيانگ سنگاپور نشان دادند که چطور مي‌توان از راه دور، يک سوسک سايبورگ را با تحريک ماهيچه‌هايش هدايت کرد.

اگر پژوهشگران اين رويه را ادامه دهند، شايد حشره‌هاي سايبورگ در جنگ‌هاي آينده نقش مهمي‌را ايفا کنند. اما لاکوود معتقد است که در آينده، حشره‌هاي روباتيکي که بتوانند بخزند، پرواز کنند و حتي در آب شنا کنند، موفق‌تر خواهند بود. او مي‌گويد: «حشره‌هاي روباتيک در‌اندازه‌هاي مختلف با قابليت‌هاي مختلفي که دارند، مي‌توانند جايگزين‌هاي مناسبي براي حشره‌هاي سايبورگ باشند.» 

منبع:

 Ant-Man

منابع مفيد:

Jeffrey A. Lockwood

Chemical Pheromone communication between ants (Video)

THE ROLE OF INSECTS AS BIOLOGICAL WEAPONS

مورچه

حشرات

گزش حشرات

گياه پزشکي

Did Nazis Study Insects for Use in Biological warfare?