احتیاط: NaOH (سود) یک باز بسیار قوی است. از تماس با پوست و لباس به شدت دوری کنید در صورت تماس با پوست با آب فراوان بشویید.
مشاهده‌ی شماره ۸۵
مقدمه
ترکیباتی که در نتیجه‌ی تغییر pH ویا حالت اکسایش، دستخوش تغییر رنگ می‌شوند، شناساگر نامیده می‌شوند. در این آزمایش نمایشی شما می‌توانید با رفتار شناساگر متیلن بلو (Methylene blue) در برابر اکسایش (حاصل از اکسیژن هوا) آشنا شوید. این آزمایش نمایشی را می‌توانید با شناساگرهای دیگر هم انجام دهید و تغییرات رنگی را مشاهده کنید.
|
مواد و وسایل لازم
• بالن 500 میلی‌لیتری
• آب‌مقطر
• 8 گرم NaOH
• 10 گرم گلوکز
• شناساگر متیلن‌بلو
• دستکش
• عینک محافظ
|
شرح آزمایش
در یک بالن 500 میلی‌لیتری، 300 میلی‌لیتر آب‌مقطر و 8 گرم NaOH (سود) اضافه کنید. با هم‌زدن و چرخش گردابی اجازه بدهید که NaOH خوب حل شود. حل شدن NaOH مقداری گرما ایجاد می‌کند. وقتی NaOH خوب حل شد، 10 گرم گلوکز به محتوی بالن اضافه کنید و اجازه دهید تا آن هم خوب حل شود. سپس 6-8 قطره شناساگر متیلن بلو به محتویات بالن اضافه کنید و خوب هم بزنید. آن‌گاه بالن را ساکن قراردهید و اجازه دهید محلول داخل بالن بی‌رنگ شود.
بالن محتوی محلول بی‌رنگ را برای مدتی تکان دهید. مشاهده می‌کنید که کم‌کم محلول داخل بالن آبی‌رنگ می‌شود. بعد از متوقف شدن تکان دادن، مجددا محلول رنگ آبی خود را از دست می‌دهد. مدت زمانی که طول می‌کشد تا بالن مجددا بی‌رنگ شود، به نحوه و مدت تکان دادن بالن بستگی دارد. شما می توانید این بی‌رنگ شدن و آبی‌شدن را تا چندین بار انجام دهید و از این کار لذت ببرید.
چه اتفاقی افتاده است؟؟
این واکنش نمایشی، نمونه‌ای از واکنش اکسایش-کاهش است. بالن حاوی سود، گلوکز و شناساگر متیلن‌بلو است. در یک محلول قلیایی، گلوکز به عنوان یک کاهنده عمل می‌کند و شناساگر متیلن بلو را که به رنگ آبی است احیا می‌کند. شکل احیا شده‌ی متیلن بلو بی‌رنگ است. به همین خاطر است که محلول تهیه شده، بی‌رنگ می‌شود.
اما به‌محض تکان‌دادن بالن، اکسیژن هوا وارد محلول می‌شود و فرم بی‌رنگ متیلن‌بلو را اکسید می‌کند و مجددا رنگ آبی ظاهر می‌شود. با بی‌حرکت ماندن بالن، اکسیژن از محلول خارج می‌شود و مجددا شناساگر متیلن‌بلو توسط گلوکز به فرم بی‌رنگ خود احیا می‌شود و محتویات بالن بی‌رنگ می‌شود. این تبدیل رنگ بر اثر تکان‌دادن تا زمانی که همه‌ی گلوکز وارد واکنش شود ادامه خواهد داشت.
|
احتیاط: NaOH (سود) یک باز بسیار قوی است. از تماس با پوست و لباس به شدت دوری کنید در صورت تماس با پوست با آب فراوان بشویید.
|
|
گلوکز هم به صورت پودری و هم به شکل قرص موجود است. برای انجام این آزمایش شکل پودری آن مناسب است. اگر فرم قرصی آن را تهیه کرده اید می‌توانید به کمک هاون آن را به شکل پودر در بیاورید.
|
نویسنده: عاطفه قویدست
دانشجوی دکتری شیمی آلی
دانشگاه گیلان