شايد به زودي رويايي قرن بيستمي که چندان هم زمان دوري نيست، تا چند دهه‌ي آينده به حقيقت بپيوندند! ولي اينبار در سال ۲۰۱۵...
مشاهدهٔ شماره ۱۰۲
پرورش گياهان در ماه
شايد به اين زودي‌ها سفر انسان به ماه در برنامه‌ي سازمان‌هاي فضايي نباشد ولي دليل نمي‌شود ديگر گونه‌هاي حيات از اين امکان بي‌بهره باشند!؟ بله! سطح ماه و حضور موجودات زنده که اينجا منظور ما از موجود زنده دقيقاً گياهان هستند. ناسا تيمي از دانشجويان و شرکت‌هاي فضايي خصوصي را جمع کرده تا براي اولين بار در سال ۲۰۱۵ بر سطح ماه گياهاني را پرورش دهند.
 |
اقامتگاهي خودکار که گياهان در يک قمر که اينبار ماه باشد، رشد خواهند کرد و براي مثال قهوه‌ي بي‌نظيري را مي‌توان با مقدار آب کافي، مخلفات لازم و هوا با ده دانه‌ي شلغم، ده دانه‌ي ريحان و ۱۰۰ دانه‌ي رُشادي (Arabidopsis) رشد داد. اين گياه (رُشادي) از خانواده‌ي شب‌بوهاست و اولين گياهي بوده که گونه يابي شده. ۹ گونه و ۸ زيرگونه دارد.
طبق گزارش‌هاي خبري، اين آزمايش هم شيوه‌ي نجات يا عکس العمل گياهان را به نسبت به تابش، گرانشي جزيي، و رشد در محيط‌هاي بسته و کوچک را به نمايش خواهد گذاشت. براي اينکار دقيقا نياز به گلخانه است. چه ماه و چه پروژه‌ي بعدي يعني مريخ.
|
اگر اين دانه‌ها با موفقيت به عمل آمدند، اولين گياهاني هستند که حيات زميني به سيارات ديگر منتقل کرده. پيته وردن، سرپرست مرکز تحقيقات ايمز که اين تيم در آنجا مستقر شده، مي‌گويد:«اولين تصوير يک گياه در حال رشد در دنيايي ديگر که جاودان خواهد شد، دقيقاً به اندازه‌ي اولين قدم در ماه است».
اولين نمونه‌ي ظرف‌هاي حاوي گياه و مواد اوليه‌ي لازم براي حيات گياه
گلخانه‌ي ماه
 |
وقتي ميني اقامتگاه روي ماه فرود آمدند، از فنس‌ها به مقدار کافي آب به فيلترهاي کاغذي وارد شده و آنها را مرطوب مي‌کند. نور خورشيد در کنار ملزومات رشد گياه که از قبل پيش بيني شده، سبب جوانه زدن گياهان مي‌شود. وقتي ريشه قوي شد، مخزن فقط براي چند هفته هواي کافي خواهد داشت. ولي آنقدر هست که دانه‌ها با موفقيت جوانه بزنند.
|
سوپاپ‌هاي پمپ‌ها را هم مي‌توان با چند دوربين و حسگر مجهز کرد تا دانشمندان از زمين شاهد فرايند رشد باشند و شيوه‌ي رشد دما و آب پشتوانه‌اي که فراهم کرده بودند را با ميزان و نحوه‌ي رشد مقايسه کنند.
کنترل‌ها در کلاس
براي اينکه اين تيم ببينند چگونه گلخانه‌هاي آلومينيمي در شرايط عادي زميني عمل مي‌کنند، در شهرهاي مختلف ايالات متحده بازديدها و کلاس‌هايي به انجام رسيد. و باز هم در خبرهاي منتشر شده آمده بود که اين پروژه‌ي فرازميني دو وجه دارد: اول اينکه هر آزمايش به کنترل نياز دارد و برخلاف صرف هزينه‌هاي زياد آزمايش‌هاي متعدد مي‌توان از فراواني نمونه‌ها استفاده کرد. دوم اينکه حتي بچه‌هاي مدرسه‌اي را هم درگير اين کار مي‌کند! نه اينمه فقط از دور گياهان را زير نظر داشته باشند، بلکه تجربه و دانشي به دست خواهد آورد که در اين پروژه فقط ممکن بوده.
مرا به ماه ببر!
اين تيم برنامه ريخته تا فضاپيماي روباتيکي را با شرکت‌هاي خصوصي به ماه بفرستد که در رقابت شرکت‌ها گوگل ايکس پرايز برنده شد. با اين کار ميليون‌ها دلار سفر انسان ذخيره مي‌شود. با توجه به تخمين‌هاي يک متخصص اين عمليات حدود ۳۰۰ ميليون دلار در بيست سال قبل هزينه داشت که الان به ۲ ميليون دلار مي‌رسد. براي آزمايشي که قرار است به ما رشد حيات را در سيارات ديگر نشان دهد رقم بدي نيست. شايد نمونه‌اي از خود ما در آينده باشد.
نگاهي به حضور انسان و گياهان در ماه
آيا انسان مي‌تواند روزي در ماه زندگي و کار کند؟ اولين گام يقيناً فرستادن گياهان خواهد بود. گياهان موجود زنده هستند بايد ديد تحت تأثير تابش که انسان را نيز دچار صدمه خواهد کرد، چه صدماتي خواهند ديد. محيط ماه را مي‌توان با همين گياهان مورد آزمايش قرار داد. اگر گياهان بتوانند رشد کنند ،ما هم مي‌توانيم. رشد گياهان براي حيات کلُوني هايي که به ماه خواهند رفت ضروري است. آنها طبيعتاً آب و هوا و غذا فراهم مي‌کنند. غير از نيازهاي فيزيولوژيکي، اثر رواني مثبتي در زندگي انسان دارند. آزمايش‌ها در ايستگاه فضايي و قطب جنوب نشان داد که گلخانه‌ها تأثير مثبتي روي انسان دارند.
 |
در آينده‌اي نزديک قرار است گوگل به کمک ناسا در پروژه‌ي ايکس-پرايز ۲۰۱۵ اين کار را انجام دهند. اثر گرانش و تابش ماه بايد روي گياهان رو بررسي قرار گيرد. محيط اين گياهان مخزني ۱ کيلويي است که با هر ماهنشين معمولي به قمر زمين مي‌تواند برسد. پس از فرود ماهنشين، آب به تخم گياهان داده مي‌شود و ظرف ۵ تا ۱۰ روز رُشد گياهان مانيتور شده و مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
گياهان مورد نظر، ريحان، رشادي و شلغم خواهند بود. اين اولين آزمون علمي حيات در دنيايي ديگر است. گام بسيار مهمي است، چراکه مساله‌ي حضور بلند مدت انسان مطرح است. در اين ميان: ۱۰۰ تخم رشادي، ۱۰ تخم شلغم، و ۱۰ تخم ريحان رشد داده مي‌شوند. ورقه‌هاي مرطوب آب مورد نياز را فراهم خواهند آورد که براي بيش از ۵ روز کافي است. عکس‌ها روزانه با کيفيت بسيار بالا به زمين فرستاده مي‌شود.
پژوهش‌هاي علمي:
 |
رُشد گياه در گرانش زمين مورد بررسي قرار گرفته و در شاتل و ايستگاه فضايي نيز در ميکروگرانش. اخيراً در ايستگاه فضايي اين کار را در سال ۲۰۱۲ انجام دادند. ولي سطح ماه هم گرانش يک ششم زمين و هم تابشي خواهد داشت که با زمين و مدار زمين تفاوت دارند. سه مهم هستند که مورد توجه تيم علمي قرار دارند:
نورگيري: نشان مي‌دهد که گياهان در ماه به محيط بيروني چه عکس العملي نشان مي‌دهند. و چيزي جز عکسبرداري از رفتار برگ‌هاي گياهان نسبت به تابش نيستند که در فيمل‌هاي مستند هم بارها ديده‌ايد.
جوانه زني: نشان مي‌دهد که کمينه عوامل محيطي در شرايط زمين (و ماه) از جمله دما، نور، خطرها، و رطوبت به چه صورت هستند.
الگوي رُشد: نشان مي‌دهد که چگونه در شرايط ماه تکثير پيدا مي‌کنند.
منابع مفيد:
Microbes@NASA
LPX
Google Lunar XPRIZE