در سال‌های اخیر سلول درمانی (cell therapy) از طریق پیوند سلول به‌عنوان یک روش مفید در ترمیم عضله قلبی آسیب‌دیده مطرح‌شده است. هدف از پیوند سلول، ترمیم بافت قلبی آسیب‌دیده است. سلول‌های پیوند شده از دو طریق موجب ترمیم ناحیه گرفتار سکته می‌شوند. اول اینکه سلول‌های پیوند شده می‌توانند از طریق تأثیرات پاراکرینی عمل می‌کنند، به این معنی که پپتیدهای فعالی را ترشح می‌کنند که بر روی سلول‌های قلبی اطراف تأثیر می‌گذارند و موجب محافظت از سلول‌ها، افزایش رگزائی و بهبود عملکرد قلبی می‌شوند. تأثیر دیگر سلول درمانی این است که سلول‌های پیوند شده می‌توانند مستقیماً در ایجاد نیروی لازم برای انقباض قلب شرکت کنند.

شکل ۱

سلول‌های عضله اسکلتی (Skeletal Muscle cells)، انتخاب خوبی برای سلول درمانی به نظر می‌رسیدند، برای اینکه خاصیت انقباضی دارند و می‌توان آن‌ها را از فرد جدا کرد و برای پیوند به خود فرد استفاده کرد و به‌علاوه بر اساس مطالعات آزمایشگاهی این سلول‌ها به کمبود اکسیژن نیز مقاوم هستند. این سلول‌ها اولین سلول‌هایی بودند که در حیطه بالینی بازسازی قلب وارد شدند. به دنبال آن مطالعات بالینی دیگری انجام‌شده است که گرچه در برخی مطالعات بهبود نسبی عملکرد قلب مشاهده‌شده است، اما این بهبود همراه با شیوع بالای بی‌نظمی قلبی بوده است.درواقع، بعد از پیوند، این سلول‌ها به میوتیوب های چندهسته‌ای تمایز پیدا می‌کردند. این میوتیوب ها فاقد اتصالات شکافدار (Gap Junctions) بودند، درنتیجه پس از پیوند، به‌صورت جزایر سلولی در قلب ایجاد می‌شدند که مانع هدایت الکتریکی در قلب شده و درنتیجه منجر به‌به هم ریختگی هدایت الکتریکی، کند شدن سرعت هدایت الکتریکی و بی‌نظمی قلبی می‌شدند.این بی‌نظمی قلبی ، علی‌رغم استفاده از داروی ضد بی‌نظمی قلبی ،در بیماران درمان شده بابا سلول‌های عضله اسکلتی همچنان مشاهده شد که نگرانی‌های مربوط به استفاده از این سلول‌ها در سلول درمانی را افزایش داد، درنتیجه مطالعات بالینی با استفاده از سلول‌های دیگر آغاز گردید.

۲- سلول‌های مشتق شده از مغز استخوان

مغز استخوان یک بافت کاملاً غیر همگون است که حاوی چندین جمعیت سلولی شامل سلول‌های بنیادی خون‌ساز ، سلول‌های بنیادی اندوتلیال و سلول‌های بنیادی مزانشیمی است. سلول‌های مشتق شده از مغز استخوان در محیط آزمایشگاهی می‌توانند به انواع مختلفی از سلول‌ها شامل سلول‌های عضله قلبی و سلول‌های اندوتلیال عروق تمایز یابند. این سلول‌ها را می‌توان از فرد جدا کرد و برای پیوند به فرد استفاده کرد. اولین گزارش کاربرد بالینی سلول‌های مشتق شده از مغز استخوان در بازسازی قلب ،حاکی قرارگیری سلول‌های مشتق شده از مغز استخوان و تمایز آن‌ها به قلب در موش بود. اگرچه مطالعات گذشته که از سلول‌های مشتق شده از مغزاستخوان در درمان نارسایی قلبی استفاده کرده بودند، نشان‌دهنده بهبود شاخص‌های عملکردی قلب ازجمله کسر تخلیه بطن چپ بودند، اما در مطالعات بالینی اخیر نتایج حاصل از پیوند این سلول‌ها این نتایج منجر به ادامه تحقیقات برای یافتن سلول‌های بنیادی دیگری با کارایی بالا برای بازسازی قلب شده است.
۳- سلول‌های مشتق شده از قلب

درگذشته قلب پستانداران به‌عنوان یک اندام کاملاً تمایزیافته که قابلیت ترمیم شدن را ندارد، در نظر گرفته می‌شد. امروزه توانایی بازسازی اندوژنی قلب کاملاً مشخص‌شده است. نوزائی سلول عضله قلبی در قلب بالغ تقریباً یک درصد در هرسال است و تقریباً ۴۱ درصد قلب بالغ حاوی سلول‌های عضلانی ایجادشده پس از تولد هست. علاوه بر آن، جمعیت‌های مختلفی از سلول‌های بنیادی قلبی (cardiac Stem cells) اندوژنی در قلب شناسایی‌ شده‌اند.تعداد کم این نوع سلول‌ها در قلب (یک سلول به ازاء هر ۱۱۱۱۱ سلول عضله قلبی) نشان می‌دهد که چرا ترمیم اندوژنی قلب برای از بین بردن آسیب قلبی کافی نیست. با توجه به اینکه این نوع سلول‌ها در قلب ساکن هستند و می‌توانند همه تبارهای سلولی قلبی را ایجاد کنند، کاندید منطقی و مناسبی برای بازسازی قلب به نظر می‌رسند.مطالعات گذشته نشان دادند که این سلول‌ها پس از پیوند می‌توانند تمایز پیدا کنند و عملکرد قلب پس از سکته قلبی را بهبود ببخشند. به‌علاوه نشان داده شد که سلول درمانی با استفاده از این سلول‌ها موجب کاهش اندازه ناحیه آسیب‌دیده و افزایش بافت زنده و انقباض شده است. در ضمن عوارض بعدی پس از پیوند نیز گزارش نشده است. اما بااین‌وجود محدودیت‌های استفاده از این سلول این است که برای پیوند به فرد باید بیوپسی از قلب انجام شود، همچنین احتمال آلوده شدن آن با سلول‌های غیر پیش ساز خیلی بالاست.

ادامه: سلول درمانی (Cell Therapy) - قسمت دوم