با عرض سلام خدمت دوستان عزیز

همانطور که گفتیم این جلسه طراحی یک مدار شماتیک را از روی یک طرح اولیه، در فضای Altium Designer شروع خواهیم کرد.

برای کشیدن یک مدار شماتیک ابتدا باید بتوانیم مدار مورد نظرمان را بر روی کاغذ بکشیم. برای این منظور یک مدار آنالوگ در نظر گرفته شده است (طبق آموزش خود نرم‌افزار).

 

این مدار  مولتی ویبراتور(Multi Vibrator) نام دارد. توضیح آن که به مدارهایی که همواره بین دو حالت نا پایدار در نوسان هستند، مولتی ویبراتور می‌گویند. به عنوان مثال مدارهای چراغ چشمک زن، که با نظم زمانی مشخص، یک LED را روشن و خاموش می‌کنند، یکی از انواع مولتی ویبراتور محسوب می‌شوند.
در این مدار نیز اگر طبق شکل زیر، دقیقاً قبل از کلکتورِ 2 ترانزیستور، دو عدد LED قرار داده شود، این دو LED با فاصله‌ی زمانی یک ثانیه روشن وخاموش می‌شوند. در حال حاضر عملکرد این مدار مد نظر ما نیست و لذا بیش از به تشریح ساختار این مدار نمی پردازیم.

 این مدار شامل دو عدد ترانزیستور “2N3904” است که ترانزیستور NPN است. همچنین 4 عدد مقاومت و 2 عدد خازن با اندازه‌هایی که در تصویر مشخص شده در مدار وجود دارد.

قرار دادن المان‌ها و بارگذاری کتابخانه‌ها

قدم اول در طراحی یک مدار شماتیک، انتخاب و جایگذاری تک تک المان‌ها از داخل کتابخانه‌ها(Libraries)ی نرم افزار است. پس ابتدا باید روش جستجو و پیدا کردن قطعات مختلف مدار را در این کتابخانه‌ها یاد بگیریم. در زیر مراحل جستجو و انتخاب قطعات مدار آموزشی یاد شده را، از کتابخانه‌های نرم افزار توضیح می‌دهیم:
ابتدا 2 ترانزیستور را که هر دو از نوع 2N3904 هستند را جستجو می‌کنیم.

1- از منوها “Design>> Browse Library” را انتخاب کنید. {D,B}.
2- دکمه‌ی “Search” را از بالای پنجره‌ی “Libraries” انتخاب کنید. یا {T,C}
3- تنظیمات این صفحه را طبق شکل زیر انجام دهید:

 

4- اما در این مثال نیازی نیست گزینه‌ی “Include Subdirectories” تیک زده شود(بر خلاف تصویر).

5- در قسمت بالای پنجره‌ی جستجو (قسمت سفید) نام قطعه‌ی مورد نظر را تایپ می‌کنیم. نام یک قطعه ممکن است پیشوند یا پسوندهای متفاوتی داشته باشد که کارخانه‌های سازنده‌های مختلف به آن اضافه می‌کنند. به همین خاطر بهتر است برای جستجوی بهتر قبل و بعد از نام قطعه از علامت"*" استفاده کنیم. پس برای جستجوی ترانزیستور مورد نظر می توانیم “*3904*” را در قسمت یاد شده بنویسیم و کلید search را بزنیم.

6- نتیجه‌ی جستجو در خود پنجره‌ی “Libraries” نمایش داده خواهد شد.
7- در پنجره‌ی “Libraries” قطعه‌ی 2N3904 را مشاهده می‌کنید. همانطور که می‌بینید، علاوه بر نام قطعه، نام کتابخانه‌ای که قطعه در آن یافت شده است، همینطور یک توضیح بسیار مختصر مثل ذکر نوع ترانزیستور، در همین قسمت در جلوی نام قطعه درج می‌شود.

 در این نرم افزار قطعات بر اساس کاربرد، در کتابخانه‌های مختلف قرار گرفته‌اند. کتابخانه‌ای که ترانزیستور مذکور را در آن پیدا کردیم، Miscellaneous نام دارد که به معنای گوناگون یا متفرقه می‌باشد. در این کتابخانه بسیاری از قطعات پر مصرف الکترونیکی مثل ترانزیستورها، خازن، مقاومت، رگولاتور و ... وجود دارد.

 

قرار دادن المان‌ها در نقشه‌ی شماتیک مدار

اولین قطعاتی که ما در مدار شماتیک قرار می‌دهیم،همان 2 ترانزیستور است که آن‌ها را Q1 و Q2 می‌نامیم. برای تعیین طرح کلی مدار، به مداری که بالا کشیده شده است توجه کنید و مراحل زیر را دنبال کنید.

1- ابتدا برای اطمینان یک بار میانبر {V,D} را بزنید، تا صفحه شماتیک با اندازه‌ی پنجره تنظیم شود.(همان View>>Fit Document است).
2- اگر پنل Libraries بسته شده است دوباره آن را با میانبر {D,B} باز کنید.
3- همانطور که گفته شد قطعات پر مصرف الکترونیکی مثل ترانزیستورهای بالا در کتابخانه‌ی Miscellaneous Devices.IntLib قرار داده شده‌اند.
4- از این کتابخانه ترانزیستور مورد نظر را به روش گفته شده در بالا، یا از طریق جستجو در همین پنل Libraries انتخاب کنید، و از قسمت بالای همین پنل، گزینه‌ی “Place 2N3904” را انتخاب کنید. همچنین می‌توانید به جای انتخاب این گزینه روی نام قطعه دبل کلیک کنید. حالا همانطور که می‌بینید قطعه‌ی مربوطه به نشانگر ماوس شما بر روی صفحه نمایش چشبیده است و شما می‌توانید در هر جای صفحه‌ی شماتیک که می‌خواهید، با یک کلیک آن را قرار دهید.
5- اما قبل از قرار دادن قطعه در صفحه، ویژگی‌های قطعه را تنظیم می‌کنیم. در حالیکه شماتیک قطعه مورد نظر به نشانگر ماوس شما چسبیده است، کلید TAB را فشار دهید تا پنجره‌ی زیر باز شود. 

 

6- شما باید برای قطعه‌ی مورد نظر یک نام تعیین کنید، برای این کار از قسمت “Properties” این صفحه، یک نام مثل "Q1" را در داخل کادر "Designator" تایپ کنید.
7- در قدم بعدی باید فوت پرینت”Foot print” را چک کنید. فوت پرینت، همان نمایش قطعه‌ی مورد نظر ما در مدار چاپی‌ای است که در پایان در اختیار خواهیم داشت. مثلاً برای ترانزیستورِ بالا، فوت پرینت به شکل

 

است. نقاط سبز نشان دهنده مکان‌هایی است که باید برای عبور پایه‌های المان مورد نظر و لحیم کاری آن‌ها، بر روی مدار چاپی(PCB) سوراخ شوند. خطوط زرد رنگ در حالت معمول در مدار چاپی منعکس نخواهند شد. البته این در اختیار طراح است که این خطوط در مدار چاپی نهایی منعکس شوند و یا نشوند. قسمت‌ خاکستری کنار هر سوراخ هم نشان دهنده‌ی قسمت مسی‌ای است که برای لحیم کاری پایه‌های قطعه در نظر گرفته شده است.

مطمئن شوید نام فوت پرینتی که در قسمت “Models for Q1” انتخاب شده است (قسمت پایین، سمت راست این پنجره)، "T0-92A" است.
بقیه‌ی تنظیمات را به صورت پیش فرض رها کنید و ok را بزنید تا از این پنجره خارج شوید.

ادامه‌ی این بحث را هفته‌ی آینده دنبال خواهیم کرد. امیدوارم مطالب این جلسه هم برای دوستان عزیز ما مفید و قابل استفاده بوده باشد.
منتظر نظرات و پیشنهادات ارزشمند دوستان عزیزم هستم.

پیروز باشید.
امیرغیاثوند