مشاهده شماره ۱۱۶
شاید تابه‌حال عکس‌های زیادی را از دنیای ریز و میکروسکوپی در کتاب‌ها یا جستجوهای اینترنتی دیده باشید. تهیه این عکس‌ها معمولا ساده نیستند و با عکاسی معمولی از طبیعت در یک روز آفتابی تفاوت دارد. برای تهیه این عکس‌ها علاوه بر نیاز به وسایل پیشرفته‌ٔ آزمایشگاهی مانند میکروسکوپ و دوربین‌های پیشرفته، شما باید با تکنیک‌های خاص این نوع عکاسی نیز آشنا باشید و حتی دست به خلق تکنیک‌های جدید بزنید. یکی از راه‌های مهم در تهیهٔ این گونه عکس‌ها استفاده از رنگ‌آمیزی است. شما با رنگ‌کردن برخی قسمت‌های خاص می‌توانید عکس‌هایی را تهیه کنید که رازهای دنیای میکروسکوپی را برای ما آشکار می‌سازند. حتما اولین چیزی که با مشاهدهٔ این عکس‌ها به ذهن‌تان خطور می‌کند زیبایی فوق‌العادهٔ آنهاست، با این حال باید بدانید هدف از تهیهٔ این عکس‌های زیبا گشودن رازی از رازهای آفرینش طبیعت است و نیز کمک به بشر و درمان برخی از بیماری‌ها. این عکس‌ها در نشریه Scientific American منتشر شده‌اند، و همان‌گونه که خواهید دید یکی از آنها توسط یک زیست‌شناس ایرانی با نام سحر خداوردی تهیه گردیده است. ایشان در زمان تهیه عکس دانشجوی دانشگاه تبریز بوده‌اند.
بال پروانه
زیبایی محض بال یک پروانه در عکس بالا به‌خوبی قابل رویت است. سحر خداوردی در زمان تهیه این عکس دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زیست‌شناسی گیاهی دانشگاه تبریز بوده است. بال‌های پروانه از پولک‌های بسیار لطیفی پوشیده شده است. رنگ و نمایش رنگین‌کمانی این بال‌ها هم به‌دلیل وجود رنگ‌دانه‌های موجود در پولک‌هاست و هم به‌دلیل نوع برخورد نور با با ریزساختارهایی در آن مقیاس است.
لارو شب‌پره
در یک میکروگراف ثانیه‌ای که توسط سیوانوویکز (Siwanowicz) ساخته شده است، یک کرم لارو شب‌پره خود را برای پوشیده شدن در پیله آماده می‌کند که آخرین مرحله از دگرریختی (metamorphosis) او به شکل یک شب‌پره بالغ است.
هر یک از چشم‌های سادهٔ او شش عدسی گنبدی‌شکل دارد. برعکس، بالغ‌ها دارای چشم‌های درشت چندین‌وجهی و پیچیده‌ای هستند. لاروها برای جبران بینایی ضعیفشان که ناشی از چشم‌هایی ساده است پوشیده از گیرنده‌هایی برای دیگر حس‌ها هستند. پهنای سر لاروها در حدود نیم میلیمتر است.
پرزهای برگ
پرزهای ستاره‌ای‌شکل برگ‌های درختچه‌های زینتی دوتسیای اسکابرا (Deutzia scabra) با این پرزهای ستاره‌ای‌شکل پوشیده شده است. این پرزها، که اندازه‌شان در حدود ۲۵/ میلیمتر است، در برابر حیوانات علفزار، باد، یخبندان و پرتوهای فرابنفش از گیاه محافظت می‌کنند.
در کشور ژاپن، نجارها از این برگ‌های زبر برای صیقل دادن چوب استفاده می‌کنند. برای گرفتن عکسی با این تعداد پرز و فوکوس‌های متفاوت، عکاس میکروسکوپی استیو لووری (Steve Lowry) یک سری عکس با فوکوس‌های متفاوت گرفته، سپس با استفاده از برنامهٔ کامپیوتری و چسباندن عکس‌ها در فوکوس‌های متفاوت موفق به خلق این تصویر گردیده است.
هاگ‌دان سرخس
با بررسی سطح زیرین برگ‌ساقهٔ سرخس، احتمالا متوجه نقطه‌های تیره خواهید شد که خوشه‌های هاگی هستند. هر یک از این خوشه‌های هاگی از دسته‌ای از ساختارهایی با نام هاگ‌دان تشکیل شده است که شامل هاگ‌هایی برای تولید مثل است. در اینجا هاگ‌دان گیاه پُلی‌پُدیوم ویرجینیانوم (Polypodium Virginianum) (ساختارهای چندرنگی و موهای ویژه‌ای که پارافایزوس (paraphyses) نامیده می‌شوند (که در اینجا قرمزرنگ هستند) را می‌بینید ، که احتمالا از هاگ‌ها در برابر برخی عناصر محافظت می‌کنند. ایگور سیوانویچ (Igor Siwanowicz)، عصب‌زیست‌شناس از موسسهٔ تحقیقات پزشکی هاوارد هافس در اشبورن، این خوشه هگ‌دان را با اندازهٔ تقریبی یک میلیمتر تصویربرداری کرده است. او از رنگ‌های فلورسنتی استفاده کرده است که در عکس‌برداری از جانوارن بی‌مهره نیز از آنها بهره گرفته است.
جنین گورخرماهی
کارن و. دنرت (Karen w. Dehnert)، اسکات ت. لافلین (Scott T. Laughlin)، هالی آرون (Holly Aaron) و کارولین ر. برتوزی (Carolyn R. Bertozzi) از دانشگاه برکلی آمریکا، این عکس را از جنین نوزده‌ساعتهٔ یک گورخرماهی یا زبرافیش (zebra fish) تهیه کرده‌اند. آنها این عکس را با درشت‌نمایی ۱۰ برابر و با مطالعهٔ چگونگی توزیع یک کلاس از کربوهیدرات‌های شامل شکر، که فوکوز (fucose) نامیده می‌شوند، و تغییرات ناشی از آن در پیشرفت جنین تهیه کرده‌اند. افزودن فوکوز به مولکول‌های معین برای پیشرفت کامل جنین نقش مهمی دارد.
تولیدمثل دیاتوم
در عکس بالا دیاتوم دریایی Rhizololenia setigera در حال تولیدمثل دوتایی (binary fission) را می‌بینید. این تولیدمثل، گونه‌ای تولیدمثل در آغازیان تک‌یاخته‌ای که در آن سلول مادر به دو سلول تقسیم می‌شود. ساختارهای طلایی که مشاهده می‌کنید سبزدیسه یا کلروپلاست (chloroplast) هستند. کلروپلاست‌ها دارای سبزینه یا کلروفیل‌ند که عمل فتوسنتز را انجام می‌دهند. پوستهٔ شفاف از شیشهٔ سیلیکا تشکیل شده است. هابیست وولفگانگ (Hobbyist Wolfgang) از آلمان پانزده فریم عکس میکروسکوپی گرفت تا توانست این تصویر زیبا را تهیه کند. در این عکس دو سلول تازه تشکیل شده را می‌بیند که اندازهٔ آن حدودا ۳۰۰ میکرون است.
سلول ستاره‌سان شبکیه‌ای
با رنگ‌آمیزی سلولهای شبکیهٔ یک موش می‌توانید یک شبکهٔ عنکبوتی از سلولهای ستاره‌سان (سیا‌ه‌ها) را بیابید که میزان یون‌ها و آب را در فضای بین سلولهای عصبی (نارنجی‌ها) و آکسون‌ها (سبز‌ها) را تراز می‌کنند. بازوهای سلولهای ستاره‌سان دور رگ‌های خونی پیچیده‌اند که به‌صورت «راه‌های» سیاه عمودی در عکس مشخصند. این راه‌ها یک دیوارهٔ فیزیکی شیمیایی می‌سازند که مشخص می‌کنند که کدام ملکول‌ها به سلول عصبی برسند. الخاندرا بوسکو (Alejandra Bosco) نوروبیولوژیست از دانشگاه یوتا این عکس از شبکیه را تهیه کرده است که اندازه آن با هموار شدن یک‌دهم میلیمتر در پنج میلیمتر بوده است. او این عکس را برای پژوهشی در نقش سلولهای ستاره‌سان در بیماری‌هایی مانند گلوکوم (glaucoma) تهیه کرده است.
سلولهای صبر
آنتونی میخالتوف (Antony Mikhaltsov)، گیاه‌شناس از مرکز زیست‌شناسی و اکولوژی کودکان در اُمسک (Omsk) روسیه برای مطالعهٔ آناتومی گونه‌ای از گیاهی به‌نام Aloe erinacea، گونه‌ای در خطر از گیاه صبر (Aloe) و بومی نامبیا، تهیه کرده است. او این عکس را از سلولهای الوین یا جوهر صبر (Aloin) گرفته است (آبی‌ها) که شیره‌ای ژل‌مانند از خود ترشح می‌کنند که از برگ‌های جداشده‌ٔ صبر تراوش می‌کند. او در تهیهٔ این عکس از رنگ‌آمیزی‌ای بهره برده است که خود مبدع آن است. خوشهٔ سلولی الوین‌ها که در تصویر می‌بیند در حدود ۳۰۰ میکرون عرض دارد.