بعد ازین وادی فقرست و فنا کی بود اینجا سخن گفتن روا؟ عطار نیشابوری

مقدمه

انسان‌های فوق‌العاده باهوش ساده، صاف و صادق هستند. چرا که اعتقاد دارند با اطمینان به هوش و استعداد خود قادر به حل مشکلات احتمالی ناشی از رعایت صداقت بوده و نیازی به دروغ و ریاکاری ندارند. این دسته بر این باوراند پیشرفتی که با دروغ و کلک حاصل می‌شود قانع کننده نبوده و به دوش کشیدن این بار ننگین تا آخر عمر برای آن‌ها کاری عبث و بیهوده خواهد بود.

هفتمین سری از نوشته‌های ادامه تحصیل در اختیار خوانندگان عزیز قرار می‌گیرد، امید که هفت شهر عشق عطار نیشابوری را بپیمایید تا از هفت‌خوان زندگی به سلامت عبور کنید و در طبقه‌ی هفتم آرامش قرار بگیرید.

هفت شهر عشق یا هفت وادی‌

هفت شهر عشق یا هفت وادی‌ مراحلی است که سالک جهت سلوک معنوی باید آن‌ها را طی کند. عطار در کتاب زیبای خویش (منطق‌الطیر) آن‌ها را این‌گونه بیان می‌کند:

وادی اول، طلب‏ به معنای خواستن حقیقی. برای رسیدن به هر هدفی ابتدا خواستن مهم است. تا نخواهید و اراده نکنید کار به جایی نخواهید برد.

وادی دوم، عشق به معنای سرسپردگی در برابر هدف، مورد توجه است. بی‌کم و کاست و به‌طور کامل در خدمت هدف بودن. صحبت از آن (هدف) که شد سرمست باید شد.

وادی سوم، معرفت به معنای شناخت. هدف را بایست به‌طور کامل و بی‌کم و کاست شناخت و پی به ماهیت وجودی آن برد. در غیر این‌صورت ممکن است در میانه‌ی راه با مشکلات کوچک هم جا زده و در نیل به آن ناکام شد.

وادی چهارم، استغنا. در لغت به معنای بی‌نیاز از خواستن (هوا و هوس نفسانی) است (از اصطلاحات عرفانی است و از حوزه‌ی تخصصی ما خارج است).

وادی پنجم، توحید. در لغت به معنای یگانه گردانیدن و یکی کردن است. منظور یکتاپرستی است. نیاز به توضیح بیشتر ندارد. هر کس با روش خاصی به معبود و معشوق می‌پردازد.

وادی ششم، حیرت. یعنی در برابر عظمت و قدرت خداوند سرگشته شدن و علم به این‌که هرچه هست اوست و انسان شأن و بزرگی را از او دارد و بهتر است در هر موقعیت و جایگاهی که قرار دارد خداوند را ناظر بر کردار و پندار و گفتار خود دانسته و پایش را از گلیم خود درازتر نکند.

وادی هفتم، فقر و فنا. به معنای با حداقل نیاز، به حداکثر بهره‌وری رسیدن است (در ادبیات عرفانی). بدین مضمون که بهتر است در زندگی کم‌ترین آسیب را به محیط اطراف رسانده و تلاش کرد بیشترین فایده را رسانید. یک آمار بیان می‌کند در آمریکا یک مهندس کشاورزی هنگام مرگ 2400 دلار به طبیعت ضرر می‌زند (شاید این نکته جالب باشد که چرا مهندس کشاورزی را برآورد کرده‌اند؟! (و با چه معیاری؟) ما هم به‌طور دقیق آگاه نیستیم. اما به نظر می‌رسد چون کار مهندس کشاورزی با طبیعت و کشاورزی است یعنی فایده‌ی مستقیم به طبیعت دارد، دلیل این انتخاب بوده است. با این اوصاف وای به حال ما؟ احتمالا میلیاردها دلار ضرر زده‌ایم و در حال ضرر زدن هم هستیم. یک ضرب‌المثل قدیمی بیان می‌کند که خیر نداری، شر مرسان. آگاه باشید که حساب و کتاب دقیق است و اجتناب ناپذیر.

شاید برای بعضی جالب باشد که چرا ما در بخش مشاوره‌ی تیزهوشان صحبت از صداقت و طی طریق می‌کنیم؟! بد نیست بدانید برای پیشرفت بستر لازم است. این زمینه اگر فراهم نباشد اگر هم پیشرفتی در کار باشد (بعید است) نتیجه‌ی آن جز موجودی مصرف‌کننده‌ی صرف بودن نخواهد بود. بهتر است ابتدا انسان باشیم سپس پله‌های ترقی را بپیماییم و نیز به خاطر داشته باشید برای پیشرفت نمی‌توان انتظار یک آسانسور را کشید! باید راه‌پله را در پیش گرفت و بالا رفت.

 غلامرضا پورقلی