ارزشيابي آخرين حلقه از فعاليت‌هاي آموزشي معلم و تكميل كننده ساير فعاليت‌هاي اوست. در اين مرحله، معلم با استفاده از روش‌ها و فنون مختلف بازده‌هاي يادگيري دانش‌آموزان و دانشجويان را سنجش مي‌كند، و ميزان توفيق آنان را در دستيابي به هدف‌هاي آموزشي تعيين مي‌نمايد. يعني با بهر‌ه‌گيري از نتايج به دست آمده از باده‌هاي يادگيري دانش‌آموزان و دانشجويان مي‌تواند مراحل قبلي طرح آموزشي خود را وارسي كند، اشكالات كار را تشخيص دهد، و در رفع آنها بكوشد.

تعريف ارزشيابي پيشرفت تحصيلي

منظور از ارزشيابي پيشرفت تحصيلي سنجش عملكرد يادگيرندگان و مقايسه نتايج حاصل با هدفهاي آموزشي و پيش تعيين شده به منظور تصميم‌گيري در اين باره است كه آيا فعاليت‌هاي آموزشي معلم و كوشش‌هاي يادگيري دانش‌آموزان يا دانشجويان به نتايج مطلوب انجاميده‌اند و به چه ميزاني از اين تعريف معلوم مي‌شود كه ارزشيابي پيشرفت تحصيلي مستلزم دو اقدام اساسي است: 1- تعيين هدف‌هاي آموزشي، و 2 – سنجش يا اندازه‌گيري عملكرد يادگيرندگان.

در آموزش و پرورش غالباً سه اصطلاح اندازه‌گيري، آزمودن، و سنجش هم‌معنا به كار مي‌روند. اما چنان‌كه در تعاريف و ويژگيهاي آنها كه  در دنباله مطالب اين قسمت مي‌آيد خواهيم ديد در عين نزديكي اين مفاهيم از يكديگر متمايزند. تعريف و ويژگي‌هاي هر كي از آنها را از نظر مي‌گذرانيم.

تعريف اندازه‌گيري

منظور از اندازه‌‌گيري فرايند يا فعاليتي است كه تعيين مي‌كند يك شخص يا يك شيء چه مقدار از يك ويژگي برخوردار است از اين تعريف پيداست كه در اندازه‌گيري اولا ويژگي يا صفتي از يك شخص يا يك شيء اندازه‌گيري مي‌شود و ثانياً آن ويژگي با صفت به صورت عدد يا رقم مشخص مي‌گردد. براي مثال، وقتي كه مي‌گوييم علي 162 سانتي‌متر قد و 50 كيلوگرم وزن دارد و هوشبهر او 120 است ويژگي‌هاي جسمي (قد و وزن) و ذهني(هوشبهر) او را به عدد نشان مي‌دهيم . اينها موارد عيني اندازه‌گيري هستند.

تعريف آزمودن و آزمون

برخلاف ويژگي‌هاي فيزيكي(جسمي) و رفتارهاي آشكار كه به طور مستقيم اندازه‌گيري مي‌شوند،  ويژگي‌ها يا صفات رواني مانند هوش، خلاقيت، انگيزش، نگرش،‌ يادگيري و جز اينها را بايد به طور غيرمستقيم اندازه‌گيري كرد، زيرا هيچ‌كس مستقيماً‌به اين ويژگيها دسترسي ندارد. مثلاً اگر بخواهيم تمام رفتارهايي را كه معرف هوشمندي يا يادگيري يك موضوع درسي هستند فهرست كنيم در هيچ آزموني نمي‌گنجند. بنابراين، متخصص اندازه‌گيري نمونه‌اي از رفتارهاي مورد نظرش را انتخاب مي‌كند و آزمون خود را بر پايه آن نمونه بنا مي‌گذارد. پس،‌بنا به تعريف، آزمون وسيله يا روشي نظامدار(سيستماتيك) براي اندازه‌گيري نمونه‌اي از رفتار است .